ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

 

 

ΓΕΝΕΣΙΣ

 

 

 

 

Η ΓΕΝΕΣΙΣ 

 

Η «Γένεσις» ή «Γένεση» είναι το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι ένα από τα βιβλία του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης και είναι επικεφαλής των βιβλίων τόσο του Ιουδαϊκού όσο και του Ελληνικού Κανόνα. Στον Παλαιστινό (Ιουδαϊκό) Κανόνα συναριθμείται μεταξύ των πέντε πρώτων βιβλίων, που απαρτίζουν την συλλογή του Νόμου. Στον αντίστοιχο Αλεξανδρινό (Ελληνικό) Κανόνα είναι το πρώτο από τα πέντε βιβλία που αποτελούν την Πεντάτευχο και εντάσσεται στη συλλογή των Ιστορικών Βιβλίων.

Το βιβλίο στα εβραϊκά ονομάζεται «Μπερεσίθ», από την πρώτη λέξη του κειμένου  που σημαίνει «Eν αρχή». Η ονομασία «Γένεσις» οφείλεται στους Εβδομήκοντα (Ο’) και σημαίνει "απαρχή, δημιουργία". Τ' όνομα οφείλεται στον 4ο στίχο του Β' Κεφαλαίου του βιβλίου, στον οποίο και αναγράφεται η φράση: «αύτη η βίβλος γενέσεως ουρανού και γης ότε εγένετο», και ονομάστηκε έτσι, γιατί περιέχει την γένεση, δηλαδή, την αρχή του κόσμου,  τη δημιουργία του ουρανού, της γης, της θάλασσας, των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου, καθώς και τις γενεαλογίες των πρώτων ανθρώπων και την αρχή του ισραηλιτικού λαού.

Συγγραφέας του βιβλίου της Γένεσης και όλης της Πεντατεύχου φέρεται να είναι ο Μωυσής που την συνέγραψε κατά τη διάρκεια της μακράς πορείας των Ισραηλιτών στην έρημο. Το βιβλίο της Γένεσης κατέχει σημαντική θέση στα Λειτουργικά Αναγνώσματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αναγινώσκεται σχεδόν ολόκληρο κατά τη διάρκεια του λειτουργικού έτους, ιδιαίτερα στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

 

 

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ

 

Το βιβλίο διαιρείται σε δύο κύρια μέρη με πολύ διαφορετικό περιεχόμενο και χαρακτήρα το καθένα: α) στα πρώτα 11 κεφάλαια περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, καθώς και την ιστορία πριν από τους πατριάρχες (Αδάμ, Νώε και οι απόγονοί τους), και β) στα υπόλοιπα 39 κεφάλαια, την ιστορία των πατριαρχών Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, καθώς και εκείνη του Ιωσήφ.

 

Αδάμ και Εύα

Πρώτο μέρος (κεφ.1-11): Το πρώτο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην περίοδο της προϊστορίας της ανθρωπότητας, όχι για να προσφέρει ιστορικές πληροφορίες σχετικά με την περίοδο αυτή, αλλά για να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους ο Θεός, μετά τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, επεμβαίνει για δεύτερη φορά στην ιστορία δημιουργώντας ένα λαό. Ο κόσμος προήλθε από τα χέρια του Δημιουργού τέλειος και η διαχείριση του παραχωρήθηκε στον άνθρωπο. Οι πρώτες όμως επιλογές που κάνει ο άνθρωπος ως ελεύθερο ον τον οδηγούν σε διάσπαση της σχέσης του με το Θεό, με αποτέλεσμα να αρχίσει μια πτωτική πορεία από την αρχική του κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από την αλυσιδωτή διάσπαση των σχέσεων σε όλα τα επίπεδα.

Έτσι στο βιβλίο της Γενέσεως περιγράφεται σταδιακά η δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου από το Θεό, ακολουθούν η δοκιμασία στον παράδεισο, η πτώση και η πρώτη υπόσχεση (Πρωτευαγγέλιο), η εκδίωξη των πρωτοπλάστων, η ιστορία του αδελφοκτόνου Κάιν, η παράλληλη αύξηση του ανθρώπινου γένους και της αμαρτωλότητάς του, ο κατακλυσμός και η υπόσχεση προς το Νώε ότι ο κόσμος παρά την κακία του δεν θα καταστραφεί άλλη φορά. Η βιβλική προϊστορία συνεχίζεται με αναφορά στους τρεις γιους του Νώε (Σημ, Χαμ, Ιάφεθ) και τους απογόνους τους, καθώς και με την παράθεση του μοναδικού στην ιστορία καταλόγου των εθνών που βλέπει τους λαούς σαν μια μεγάλη οικογένεια με τα μέλη της ίσα μεταξύ τους. Η βιβλική προϊστορία τελειώνει με την αφήγηση για το χτίσιμο του πύργου της Βαβέλ και τη διασπορά του ανθρώπινου γένους.

 

Εξαιρετικής σημασίας είναι η πρώτη μεσσιανική προφητεία, το λεγόμενο πρωτευαγγέλιο (Γεν. 3,15): "αυτός (Χριστός) σου τηρήσει κεφαλήν και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν". Αυτό σημαίνει ότι παρά το χάσμα που δημιουργεί ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο η πτώση των πρωτοπλάστων, ο Κύριος τους δίνει την υπόσχεση ότι ο απόγονος της Εύας (ο Χριστός) θα γεφυρώσει το χάσμα αυτό με τη συντριβή του κακού και τη νίκη του πάνω στο θάνατο. Το Πρωτευαγγέλιο είναι η έκφραση της θείας αγάπης προς το ανθρώπινο γένος, μια παρηγορητική προφητεία χωρίς την οποία θα επικρατούσε η απελπισία.

 

Δεύτερο μέρος (κεφ. 12-50): Τα γεγονότα που περιγράφονται στο μέρος αυτό του βιβλίου της Γενέσεως, αποτελούν τον ιστορικό πρόλογο της ιστορίας του Ισραήλ και δείχνουν πώς προετοιμάστηκε η σωτήρια Έξοδος, που αποτέλεσε την πρώτη φάση της πλήρωσης της θείας υπόσχεσης και την πηγή της ισραηλιτικής πίστης.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην ιστορία των πατριαρχών του Ισραήλ. Εισαγωγικά ο ιερός συγγραφέας αναφέρεται στη μετακίνηση της οικογένειας του Θάρα από την Ουρ των Χαλδαίων, που βρισκόταν στη νοτιοδυτική Μεσοποταμία και κοντά στον Περσικό κόλπο, στη Χαρράν. Εκεί δίνεται στον Αβραάμ μια εντολή και μια υπόσχεση. Μετά τη Χαρράν ο Αβραάμ μεταναστεύει στη Χαναάν και εγκαθίσταται προσωρινά στη Συχέμ, όπου η παλαιά υπόσχεση του δίνεται τώρα σε νέα μορφή. Ακολουθούν αφηγήσεις σχετικά με τη μετάβαση του Αβραάμ και της Σάρρας στην Αίγυπτο, την επιστροφή τους στην Παλαιστίνη και την εγκατάσταση τους στη Χεβρών, καθώς και πληροφορίες για το Λωτ, το Μελχισεδέκ και τη συνομολόγηση «Διαθήκης» (περιτομής) μεταξύ Θεού και Αβραάμ.

Με την εκλογή του Αβραάμ, ο οποίος επιδεικνύει απόλυτη πίστη και υπακοή στο θείο θέλημα, ο Θεός κάνει μια νέα αρχή. Από τον άνθρωπο αυτόν θα προέλθει ένας λαός, ο οποίος θα καταστεί φορέας της θείας ευλογίας προς όλους τους λαούς της γης, με σκοπό την τελική πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων Θεού και ανθρώπου. Σημείο της επέμβασης του Θεού για τη δημιουργία του λαού αυτού αποτελεί το γεγονός ότι ο Αβραάμ και η γυναίκα του Σάρρα αποκτούν, σε βαθιά γεράματα και αντίθετα προς κάθε φυσικό κανόνα, το μοναχογιό τους Ισαάκ.

Η φιλοξενία του Αβραάμ

Της γέννησης του Ισαάκ προηγείται η καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρρων και ακολουθεί η εκδίωξη της Άγαρ και του Ισμαήλ, η θυσία του Ισαάκ, ο γάμος του με τη Ρεβέκκα και ο θάνατος του Αβραάμ. Συνεχίζοντας ο ιερός συγγραφέας την ιστορία του Ισαάκ αφηγείται τη γέννηση των γιων του, Ησαύ και Ιακώβ, την πώληση των πρωτοτοκίων από τον πρώτο στο δεύτερο, τη συνθήκη του Ισαάκ με τον Αβιμέλεχ, την εξασφάλιση των πρωτοτοκίων από τον Ιακώβ με τη βοήθεια της μητέρας του, τη φυγή του στη Χαρράν, το όνειρό του στη Βαιθήλ, την ανανέωση της Διαθήκης, τους γάμους του με τις δύο θυγατέρες του Λαβαν, τη Λεία και τη Ραχήλ, καθώς και τη γέννηση των ένδεκα γιων του και της κόρης του Δείνας. Περιγράφονται ακόμα οι ιστορίες του Ιακώβ και του Λάβαν, η μετονομασία του Ιακώβ σε «Ισραήλ», ο επαναπατρισμός του και η συμφιλίωσή του με τον αδελφό του Ησαύ, η γέννηση του τελευταίου τέκνου του, του Βενιαμίν, καθώς και ο θάνατος της Ραχήλ, της Λείας και του Ισαάκ. Ακολουθεί η ιστορία του Ιωσήφ, η πώλησή του από τους αδελφούς του στους Ισμαηλίτες εμπόρους, η μεταφορά του και οι δοκιμασίες του στην Αίγυπτο, η φυλάκισή του, η ερμηνεία των ονείρων των δύο συνδεσμίων του και του φαραώ, η ανάδειξή του σε κυβερνήτη στην Αίγυπτο, τα συμβάντα μεταξύ αυτού και των αδελφών του.

Σε όλα αυτά τα γεγονότα υπάρχει πάντα η συνεχής επέμβαση και η φροντίδα του Θεού προς υπέρβαση των αρνητικών για την πραγματοποίηση των σχεδίων του καταστάσεων, δηλαδή ο Ισαάκ οδηγείται στο θυσιαστήριο αλλά σώζεται, ο Ιακώβ αυτοεξορίζεται στη Χαρράν αλλά επιστρέφει, ο Ιωσήφ πωλείται δούλος στην Αίγυπτο αλλά ανέρχεται σε ανώτατο αξίωμα και σώζει τα αδέρφια και τον πατέρα του.

Το βιβλίο της Γενέσεως τελειώνει με τη μετανάστευση της οικογένειας του Ιακώβ στην Αίγυπτο και την εγκατάστασή της στο Δέλτα του Νείλου, την ευλογία του Ιακώβ στους γιους του, το θάνατό του, καθώς και το θάνατο του Ιωσήφ.

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

Α) "Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη"

Δαμιανού Αθ. Δόϊκου, Καθηγητή Α.Π.Θ.

Β) "Η Αγία Γραφή",

Ελληνική Βιβλική Εταιρία.