ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

 

ΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

 

ΟΙ ΣΟΦΟΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ

 

Ο βασιλιάς Σολομών

Στους αρχαίους λαούς της Μεσογείου, ήταν συνηθισμένη η παράδοση να απομνημονεύονται και να μεταδίδονται από γενιά σε γενιά φράσεις με διδακτικό περιεχόμενο. Οι σύντομες αυτές φράσεις περιείχαν την ατομική και τη συλλογική εμπειρία από την αντιμετώπιση καταστάσεων της καθημερινής ζωής. Οι Εβραίοι καλλιέργησαν το είδος αυτό και το εμπλούτισαν με πολλές θρησκευτικές ιδέες. Τα σύντομα αυτά κείμενα έγραψαν διάφορα πρόσωπα, τα οποία χαρακτηρίζονται ως οι σοφοί του λαού. Ήταν ιερείς, προφήτες, σοφοί δάσκαλοι και βασιλείς, άνθρωποι με ηγετική αποστολή ανάμεσα στο λαό, οι οποίοι, προσπαθούσαν να στηρίξουν ηθικά τους συμπολίτες τους, να τους καθοδηγήσουν σε πρακτικά θέματα και να επιλύσουν συγκεκριμένα προβλήματα. Η πείρα τους ήταν σεβαστή εφόσον ήταν γνωστό σε όλους ότι είχε αποκτηθεί στην προσπάθεια να εφαρμόσουν υποδειγματικά τις εντολές του Θεού. Στο είδος αυτό ανήκουν τα βιβλία "Παροιμίαι" και "Εκκλησιαστής".

 

Τα βιβλία "Σοφία Σολομώντος" και "Σοφία Σειράχ" συνέβαλαν με το δικό τους τρόπο, στην προετοιμασία των ανθρώπων για τον καινούριο κόσμο του Θεού. Παράλληλα οι αλήθειες που περιέχουν είναι διαχρονικές. Μελετώντας τα κείμενα αυτά, κατανοούμε πώς ενισχύουν και βελτιώνουν τη σχέση των ανθρώπων με το Θεό, με τον ίδιο τον εαυτό τους και με τους άλλους ανθρώπους.

Στα ποιητικά-διδακτικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, εκτός από το βιβλίο των Ψαλμών, ανήκουν και τα βιβλία "Παροιμίαι", "Εκκλησιαστής", "Άσμα Ασμάτων", "Σοφία Σολομώντος", "Σοφία Σειράχ" και το βιβλίο του "Ιώβ".

 

 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ

 

Οφείλει τον τίτλο του στο περιεχόμενό του, που είναι μια συλλογή, από συμβουλές, παραινέσεις και γνωμικά. Έχουν γραφεί από διάφορους συγγραφείς από τους οποίους γνωστότερος είναι ο βασιλιάς Σολομώντας, γι' αυτό και το βιβλίο πήρε την ονομασία "Παροιμίες Σολομώντος".

Κύριος στόχος του βιβλίου είναι να δείξει τη σημασία που έχει για τη ζωή του ανθρώπου η σοφία του Θεού. Η επιτυχία στη ζωή δεν εξαρτάται μόνο από την ανθρώπινη εξυπνάδα, αλλά και από την αναγνώριση του Θεού και την τήρηση των εντολών του. «Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου, σύνεσις δὲ ἀγαθὴ πᾶσι τοῖς ποιοῦσι αὐτήν· εὐσέβεια δὲ εἰς Θεὸν ἀρχὴ αἰσθήσεως, σοφίαν δὲ καὶ παιδείαν ἀσεβεῖς ἐξουθενήσουσιν» (Παροιμίαι 1,7).

Το βιβλίο των Παροιμιών θεωρεί ως πρότυπο ανθρώπου αυτόν που τηρεί το νόμο του Θεού.

 

 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗ

 

Εκκλησιαστής σημαίνει επικεφαλής μιας συνάθροισης (εκκλησίας) σοφών. Σύμφωνα με την παράδοση συγγραφέας του βιβλίου είναι ο βασιλιάς Σολομώντας, Το βιβλίο περιέχει μια συλλογή από εμπειρικές σκέψεις, που αναφέρονται στην αξία της ζωής και των υλικών αγαθών. Οι ιδέες του κειμένου φαίνονται αρκετά απαισιόδοξες, αφού τονίζεται ιδιαίτερα η ματαιότητα της ζωής.

Μέσα όμως από αυτήν την απαισιόδοξη παρουσίαση των σκέψεών του, ο συγγραφέας προσπαθεί να τονίσει την ελπίδα που πρέπει να έχει ο άνθρωπος στο πρόσωπο του Θεού. Σ' αυτόν οφείλει πίστη και εμπιστοσύνη, ενώ ο ίδιος πρέπει να ζει με χαρά και να δραστηριοποιείται μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του.

Το καταστάλαγμα της σοφίας του Εκκλησιαστή είναι ότι, αξίζει να χαίρεται κανείς τη ζωή, αλλά παράλληλα να αγωνίζεται να εφαρμόσει το θέλημα του Θεού. Γιατί μάταιοι, είναι οι κόποι του όταν βρίσκεται μακριά από το νόμο του Θεού.

 

 

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΩΝ ΠΑΡΟΙΜΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗ

 

Οι διδαχές των βιβλίων αυτών διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης των Ισραηλιτών, τη φιλοσοφία της ζωής τους και τον τρόπο συμπεριφοράς του λαού ως συνόλου, στο πλαίσιο πάντοτε της προετοιμασίας για τον καινούριο κόσμο του Θεού.

Ακόμη, η μελέτη των βιβλίων αυτών σήμερα, προξενεί στον αναγνώστη κατάνυξη, απόφαση για μετάνοια, τον βοηθάει στην επίλυση πρακτικών προβλημάτων της ζωής και στην οικοδόμηση χριστιανικού ήθους. Γι' αυτό και πολλά από τα κείμενα των βιβλίων αυτών είναι αναγνώσματα στις λατρευτικές συνάξεις της Εκκλησίας μας.

 

 

ΤΟ ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ

 

Το βιβλίο συνιστά μια ανθολογία ερωτικών ή γαμήλιων τραγουδιών, στα οποία υμνείται σε ποικίλους τόνους, με ζωηρές και πολλές φορές τολμηρές εικόνες και σε ωραιότατη λυρική γλώσσα ο έρωτας και τα δυνατά συναισθήματα που συνδέονται μ' αυτόν. Η θέση ενός τέτοιου βιβλίου στην Αγία Γραφή προκαλεί συχνά έκπληξη στον αναγνώστη. Παρόλα αυτά ο έρωτας, όπως και όλα τα αγνά συναισθήματα που συνδέουν τους ανθρώπους μεταξύ τους, συνιστούν δώρα του Θεού και από την άποψη αυτή η εξύμνησή τους δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη Βίβλο.

Οι Ιουδαίοι αρχικά και οι Χριστιανοί αργότερα θεωρούσαν το βιβλίο αυτό ως αλληγορικό. Οι Ιουδαίοι δέχονταν ότι το Άσμα Ασμάτων είναι η αλληγορική θεώρηση της ιστορίας του Ισραήλ από την Έξοδο μέχρι την έλευση του Μεσσία. Για τους Πατέρες ο Σολομών και η Σουλαμίτιδα, που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο, συμβολίζουν την αγάπη του νυμφίου Χριστού προς τη νύμφη Εκκλησία του.

 

 

ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ

 

Ο τίτλος του βιβλίου οφείλεται στη φήμη που είχε ο βασιλιάς Σολομώντας ως σοφός και στη συνήθεια της εποχής να αποδίδονται τέτοιου είδους κείμενα σ' αυτόν. Έχει όμως γραφτεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στην ελληνική γλώσσα. Ο συγγραφέας είχε ως βασικό στόχο να στηρίξει την κλονισμένη πίστη των Ιουδαίων και, παράλληλα, να προσελκύσει τους ειδωλολάτρες στην πίστη του αληθινού Θεού. Επειδή γράφτηκε σε ένα καθαρά ελληνιστικό περιβάλλον, είναι φανερή η επίδραση της ελληνικής σκέψης, φιλοσοφίας και γλώσσας. Αποτελεί άριστο δείγμα επιτυχημένου συνδυασμού ελληνικής παιδείας και ιουδαϊκής πίστης και φανερώνει πόσο θετική μπορεί να είναι η συνάντηση των δυο πολιτισμών.

Το πρώτο θέμα που διερευνά το βιβλίο είναι ο ρόλος της σοφίας στη ζωή του ανθρώπου. Το συγγραφέα απασχολεί ακόμα η προέλευση της σοφίας και οι τρόποι που μπορεί κανείς να την αποκτήσει. Η πηγή της σοφίας είναι ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος "οδηγεί προς τη Σοφία και διορθώνει τους σοφούς όταν πλανώνται. Από τη δύναμη του εξαρτιόμαστε εμείς και τα λόγια μας, όλη η τεχνογνωσία μας και η ευφυΐα μας" (Σοφία Σολομώντος 7,15-16).

Το συμπέρασμα του βιβλίου είναι ότι ο Θεός φροντίζει πάντοτε να ενισχύει τους ανθρώπους με τη σοφία του, γι' αυτό κι εκείνοι οφείλουν να την αναζητούν για να ομορφαίνουν τη ζωή τους.

 

 

ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ

 

Ο βασιλιάς Σολομών

και ο Σειράχ

Το βιβλίο αυτό έχει πλήρη τίτλο "Σοφία Ιησού υιού Σειράχ". Γράφτηκε από κάποιον Ιουδαίο Ιησού και μεταφράστηκε το 132 π.Χ. στα ελληνικά από τον εγγονό του, όπως αναφέρεται στον πρόλογο του κειμένου.

Περιέχει μεγάλη συλλογή γνωμικών, συμβουλών και παραινέσεων, χωρίς συστηματική σειρά. Ακόμη στο βιβλίο υμνείται η δόξα και το μεγαλείο του Θεού, εκφράζονται ευχαριστίες για τις ευεργεσίες που παρέχει στον άνθρωπο, ενώ κλείνει με ένα ποίημα για την αναζήτηση της σοφίας.

Μεγαλύτερη σοφία για το συγγραφέα είναι ο σεβασμός του Θεού: «Όποιος τον Κύριο σέβεται θα χαίρεται η καρδιά του, και θα τοιυ δώσει ο Κύριος αγαλλίαση, χαρά και πολλά χρόνια. Όποιος τον Κύριο σέβεται θα 'χει καλά υστερνά. Χάρη θα βρει τη μέρα της θανής του» (Σοφία Σειράχ 1,12-13). Ο σεβασμός του Θεού είναι αποτέλεσμα αγώνα για την κατάκτηση των αρετών.