ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

 

 

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

(ΧΡΟΝΙΚΩΝ)

 

 

 

 

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' ΚΑΙ Β' (ΧΡΟΝΙΚΩΝ Α' ΚΑΙ Β')

ΟΝΟΜΑΣΙΑ - ΚΑΝΟΝΑΣ

 

Ο βασιλιάς Δαβίδ

Τα βιβλία «Α' και Β' Παραλειπομένων» ή «Α' και Β' Χρονικών» όπως λέγονται, στον Αλεξανδρινό (Ελληνικό) Κανόνα κατατάσσονται στα λεγόμενα «Ιστορικά Βιβλία» της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ στον Παλαιστινό (Ιουδαϊκό) Κανόνα κατατάσσονται με τον τίτλο Χρονικά Α' (ή Α' Χρονικών) στην ομάδα «Αγιόγραφα» κατέχοντας την τελευταία θέση.

Το όνομα δόθηκε από τους Εβδομήκοντα (Ο') διότι, συμπληρώνουν κατά κάποιο τρόπο τ' άλλα ιστορικά βιβλία και κυρίως τα βιβλία των Βασιλειών με νέο ιστορικό υλικό, που παρέλειψαν οι ιστορικοί κατά την εξιστόρηση των γεγονότων.  γίνεται μια ανασκόπηση όλης της ιερής ιστορίας από τη δημιουργία μέχρι τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία. Τα βιβλία περιέχουν όσα γεγονότα παραλείφθηκαν από τα προηγούμενα ιστορικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης.

Στον Παλαιστινό Κανόνα τα δύο βιβλία αποτελούσαν ένα, το οποίο όμως οι Εβδομήκοντα (Ο') διαίρεσαν σε δύο, όπως έκαναν και στην περίπτωση των βιβλίων Σαμουήλ και Βασιλείς. Το παράδειγμα των Εβδομήκοντα (Ο') ακολούθησε αργότερα και η Βουλγάτα, καθώς και το 16ο αιώνα ο D. Bomberg στις εκδόσεις του εβραϊκού κειμένου, που μέχρι σήμερα εκδίδεται σε δύο αυτοτελή βιβλία.

Το κείμενο δεν διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση. Αιτία είναι τα πολλά αντιγραφικά σφάλματα, των οποίων ο μεγάλος αριθμός δικαιολογείται, εφόσον οι αντιγραφείς εργάζονται σε κείμενο με κύρια ονόματα και αριθμούς.

Ο τίτλος του βιβλίου στο εβραϊκό κείμενο είναι «λόγοι των ημερών» ή «Χρονικά» των συμβάντων κατά την περίοδο της βασιλείας, όπως εύστοχα τιτλοφόρησε το έργο ο Ιερώνυμος. Από μερικούς ερευνητές υποστηρίζεται, ότι τα βιβλία Α' και Β' Παραλειπομένων αποτελούσαν μαζί με τα βιβλία Β' Έσδρα και Νεεμία ενιαίο έργο που περιλάμβανε την ιστορία από τη δημιουργία μέχρι την εποχή του Νεεμία.

 

 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

 

Αν κρίνουμε από το περιεχόμενο του βιβλίου, που αφηγείται την ιστορία μέχρι το τέλος της βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας, και την έκδοση του διατάγματος του Κύρου (538 π.Χ.), με το οποίο ενθαρρύνονται οι Ιουδαίοι να επιστρέψουν και να οικοδομήσουν το Ναό του Σολομώντος, καθώς και από το χαρακτήρα, τη γλώσσα κλπ., καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το Α'-Β' Παραλειπομένων είναι έργο μεταιχμαλωσιακό και πιθανώς του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα.

Ότι το έργο στο σύνολο του ή στο μεγαλύτερο μέρος του γράφτηκε, όπως δέχεται η ιουδαϊκή παράδοση, από το γραμματέα και ιερέα Έσδρα, είναι πιθανό, όχι όμως και βέβαιο. Βέβαιο είναι ότι ο συντάκτης του θα πρέπει να είχε κάποια σχέση με το Ναό και ιδιότητα επίσημη, γιατί μόνο έτσι θα μπορούσε να έχει στη διάθεσή του επίσημους καταλόγους και στοιχεία για τους Λευίτες. Η διαπίστωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι συντάκτης του Α'-Β' Παραλειπομένων ήταν ιεροσολυμίτης Λευίτης, ο οποίος πρόσφερε υπηρεσία στο Ναό του Σολομώντος.

 

 

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

 

Ο βασιλιάς Σολομών

Η επισκόπηση του έργου έδειξε ότι τα βιβλία Α' και Β' Παραλειπομένων είναι κατά βάση ιστορικά έργα μ' ένα όμως εντελώς ιδιότυπο χαρακτήρα, που οφείλεται στα ενδιαφέροντα και τους ειδικούς στόχους του συντάκτη του. Γραμμένα σε μια εποχή, που η παραδοσιακή λατρεία του Ναού αποκαταστάθηκε και ο λαός άρχισε νέα ζωή, συσχετίζει την αληθινή λατρεία με την εθνική ευδαιμονία και τονίζει τα στοιχεία εκείνα που θυμίζουν παλιές δόξες, το Ναό, τη λατρεία, τον Ιούδα, το Δαβίδ και το λευιτικό ιερατείο. Ο συντάκτης αναφέρεται με πολλές λεπτομέρειες στους βασιλείς εκείνους οι οποίοι έδειξαν ιδιαίτερη δραστηριότητα για το Ναό και τη λατρεία του, όπως οι Δαβίδ, Σολομών, Ασά, Ιωσαφάτ, Ιωάς, Εζεκίας και Ιωσίας, καθώς και στη λευιτική τάξη.

Το βιβλίο υπενθυμίζει στο λαό ότι η εθνική του επιβίωση εξαρτάται από την πίστη του στο Θεό, η οποία εκφράζεται με την υπακοή στο νόμο και την ακριβή τέλεση της λατρείας. Η αναφορά σε γεγονότα του παρελθόντος γίνεται με την προοπτική του μέλλοντος. Γι’ αυτόν το λόγο αναφέρεται αναλυτικά στο πρόσωπο του Δαβίδ, ο οποίος οργάνωσε τη θεία λατρεία και στον οποίο ο Θεός υποσχέθηκε ακλόνητη βασιλεία γι’ αυτόν και τους απογόνους του. Ο λαός του Ιούδα που επέστρεψε από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία αποτελεί πλέον το νέο Ισραήλ, ο οποίος κληρονομεί τις υποσχέσεις που δόθηκαν στο Δαβίδ και συγκροτείται σε μια θρησκευτική κοινότητα με κέντρο το ναό της Ιερουσαλήμ και τη λατρεία του, όπως ο ίδιος ο Δαβίδ είχε προκαθορίσει.

Ότι το βιβλίο έχει μια έντονη λευιτική επίδραση φαίνεται καθαρά και από την πρόθεση του συντάκτη του να δώσει λεπτομερή στοιχεία για τη φυλή του Λευί, τις τάξεις, τα αξιώματα και τα καθήκοντά τους. Και στα γενεαλογικά μέρη ακόμα, όπου γίνεται λόγος για τον Ιούδα, επειδή ο Δαβίδ ανήκει σ' αυτόν, δίνονται περισσότερες πληροφορίες για τη φυλή του Λευί, αφού η λευιτική λατρεία αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της θρησκείας και της ιστορίας του Ιούδα.

 

 

ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

 

Προκειμένου ο συντάκτης του έργου να εκθέσει την προϊστορία και να περιγράψει την ιστορία μιας πολύ μεγάλης περιόδου, δεν στηρίχτηκε στην προφορική παράδοση, αλλά εργάστηκε με βάση πλούσιο και παλαιό ιστορικό υλικό, που διασώθηκε σε γραπτές πηγές. Γνώριζε τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης από τη Γένεση μέχρι το Δ' Βασιλειών, καθώς και άλλα έργα, στα οποία συχνά παραπέμπει τον αναγνώστη για περισσότερες λεπτομέρειες. Τα έργα αυτά, όπως ο ίδιος ο συντάκτης σημειώνει, είναι:

1. Το «βιβλίον βασιλέων Ισραήλ» (Β' Παρ. 20,34).

2. Η «γραφή βασιλέων» (Β' Παρ. 24,27).

3. Το «βιβλίον βασιλέων Ιούδα και Ισραήλ» (Β' Παρ. 16,11).

4. Το «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ και Ιούδα» (Α' Παρ. 9,1).

 

Οι σχεδόν πανομοιότυποι τίτλοι των παραπάνω ιστορικών πηγών δημιουργούν στην έρευνα ερωτηματικά ως προς το αν οι πηγές, που είχε στη διάθεση του ο συντάκτης των Α' και Β' Παραλειπομένων ήταν πραγματικά πολλές ή πρόκειται για ένα και μόνο έργο, που παρατίθεται με παραλλαγμένους τίτλους. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να δοθεί με βεβαιότητα, αν και πιστεύεται ότι πρόκειται για ένα εκτενές ιστορικό έργο με δύο μέρη, που το ένα περιείχε την ιστορία των βασιλέων του Ιούδα και το άλλο την ιστορία των βασιλέων του Ισραήλ. Στα βιβλία Γ' και Δ' Βασιλειών μνημονεύονται χωριστά ως «βιβλίον των βασιλέων Ιούδα» ή «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ», ενώ στα Παραλειπόμενα αναφέρεται συνήθως ως ενιαίο έργο, είτε ως «βιβλίον βασιλέων Ιούδα και Ισραήλ» είτε ως «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ και Ιούδα».

 

Εκτός από ιστορικό υλικό ο συντάκτης του έργου, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί, χρησιμοποίησε και προφητικά κείμενα, τα οποία είναι:

1. Οι «λόγοι Σαμουήλ του βλέποντος», «λόγοι Νάθαν του προφήτου» και «λόγοι Γαδ του βλέποντος» (Α' Παρ. 29,29).

2. Οι «λόγοι Αχιά του Σηλωνίτου» και «οράσεις Ιωήλ (Αδδώ) του ορώντος» (Β' Παρ. 9,29).

3. Οι «λόγοι Σαμαΐα του προφήτου και Αδδώ του ορώντος» (Β' Παρ. 12,15).

4. Το έργο του «προφήτη Ιεσσία (Ησαΐα)» (Β' Παρ. 26,22).

5. Η προφητεία «Ησαΐου, υιού Αμώς, του προφήτου» (Β' Παρ. 32,32).

6. Οι «λόγοι των ορώντων» (Β' Παρ. 33,19).

7. Το «βιβλίον του προφήτου Αδδώ» (Β' Παρ. 13,22).

8. Οι «λόγοι Ιού του Ανανί» (Β' Παρ. 20,34).

 

Τα κείμενα αυτά τα ονομάζουμε «προφητικά» όχι γιατί περιέχουν βιογραφίες των προφητών που φέρουν τ' όνομά τους, αλλά γιατί προέρχονται από προφήτες, οι οποίοι σε μορφή μονογραφιών περιγράφουν τη ζωή και τα έργα μερικών βασιλέων. Το ερώτημα λοιπόν που γεννιέται είναι, αν τα κείμενα αυτά αποτελούν ανεξάρτητες ενότητες ή και αυτά είναι μέρη του εκτενούς ιστορικού έργου «βιβλίον βασιλέων του Ιούδα και των Ισραήλ». Η απάντηση εδώ εξαρτάται απ' την περίπτωση. Μερικά κείμενα είναι σαφές ότι αποτελούν ανεξάρτητες ιστορικές μονογραφίες, ενώ άλλα ανήκαν στο ενιαίο ιστορικό έργο, που αναφερόταν στα έργα των βασιλέων του Ιούδα και του Ισραήλ.

Εκτός από τις δύο παραπάνω ομάδες πηγών θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο συντάκτης των βιβλίων των Παραλειπομένων είχε υπόψη του και άλλες, όπως καταλόγους ηρώων του Δαβίδ (Α' Παρ. 11,10-47), στρατιωτικών διοικητών, αρχηγών των φυλών και αξιωματούχων (Α' Παρ. κεφ. 27), Λευιτών (Α' Παρ. κεφ. 23-26) κλπ. Οι πηγές αυτές ήταν ανεξάρτητες και το υλικό τους εντάχτηκε όπου απαιτούσε η ιστορική αφήγηση.

Όσον αφορά τους γενεαλογικούς καταλόγους, πίνακες κλπ. (Α' Παρ. κεφ. 1-9), από μαρτυρίες που έχουμε, φαίνεται ότι ανήκαν ή στο «βιβλίον των βασιλέων Ισραλήλ καί Ιούδα» (Α' Παρ. 9,1) ή σ' άλλα ανεξάρτητα ιστορικά κείμενα (Α' Παρ. 27,24· βλ. 4,33.5,1.7,2).

Αν κρίνουμε απ' τις πάρα πολλές παράλληλες αφηγήσεις που υπάρχουν στα Γ'-Δ' Βασιλειών και Α -Β' Παραλειπομένων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι και οι δύο συντάκτες άντλησαν από τις ίδιες βασικά πηγές. Οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους (γλωσσικές, περιεχομένου, διάταξης) δείχνουν μεταξύ άλλων ότι ο συντάκτης των Α'-Β' Παραλειπομένων χρησιμοποίησε το υλικό εκείνο, που εξυπηρετούσε πληρέστερα το σκοπό του.

 

 

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ Α' ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

 

Στην αρχή παρατίθενται διάφοροι γενεαλογικοί κατάλογοι, που αρχίζουν με τη γενεαλογία του Αδάμ και συνιστούν ένα είδος εισαγωγής στην ιστορία του Δαβίδ, στην οποία είναι αφιερωμένο το υπόλοιπο βιβλίο.

Το βιβλίο υπενθυμίζει στο λαό ότι η εθνική του επιβίωση εξαρτάται από την πίστη του στο Θεό, η οποία εκφράζεται με την υπακοή στο νόμο και την ακριβή τέλεση της λατρείας. Η αναφορά σε γεγονότα του παρελθόντος γίνεται με την προοπτική του μέλλοντος. Γι’ αυτόν το λόγο αναφέρεται αναλυτικά στο πρόσωπο του Δαβίδ, ο οποίος οργάνωσε τη θεία λατρεία και στον οποίο ο Θεός υποσχέθηκε ακλόνητη βασιλεία γι’ αυτόν και τους απογόνους του. Ο λαός του Ιούδα που επέστρεψε από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία αποτελεί πλέον το νέο Ισραήλ, ο οποίος κληρονομεί τις υποσχέσεις που δόθηκαν στο Δαβίδ και συγκροτείται σε μια θρησκευτική κοινότητα με κέντρο το ναό της Ιερουσαλήμ και τη λατρεία του, όπως ο ίδιος ο Δαβίδ είχε προκαθορίσει.

 

 

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ Β' ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

 

Το Β' Παραλειπομένων είναι συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου. Το βιβλίο αρχίζει με την παρουσίαση της ιστορίας του Σολομώντα και με ιδιαίτερη αναφορά στην ανοικοδόμηση του ναού. Στη συνέχεια παρουσιάζει την ιστορία του βασιλείου του Ιούδα μέχρι την καταστροφή του, ενώ στο τέλος κάνει λόγο για το ευεργετικό διάταγμα του βασιλιά των Περσών Κύρου, με το οποίο επιτρέπεται η επιστροφή των Ιουδαίων αιχμαλώτων στην Παλαιστίνη.

Μετά τη διάσπαση του βασιλείου, η ιερή ιστορία συνεχίζεται με το λαό του Ιούδα, ο οποίος καθίσταται πλέον ο νέος Ισραήλ και κληρονόμος των επαγγελιών του Θεού. Έτσι ο συγγραφέας δεν αναφέρεται στην ιστορία του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ ή αποσιωπά τις πράξεις των ασεβών ηγεμόνων που προήγαγαν την ειδωλολατρία. Το ενδιαφέρον του είναι στραμμένο στο μέλλον της νέας ιουδαϊκής κοινότητας, που συγκροτείται με κέντρο το ναό της Ιερουσαλήμ και γι’ αυτό επικεντρώνει την αφήγησή του στους βασιλιάδες εκείνους (Σολομώντας, Ασά, Ιωσαφάτ, Ιωάς, Εζεκίας και Ιωσίας) οι οποίοι φρόντισαν για την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας, καθώς και στο λευϊτικό ιερατείο.

 

Α' ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

Β' ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

 

 

ΠΗΓΕΣ

Α) "Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη"

Δαμιανού Αθ. Δόϊκου, Καθηγητή Α.Π.Θ.

Β) "Η Αγία Γραφή", Ελληνική Βιβλική Εταιρία.