ΑΡΧΑΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΛΑΟΙ

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Η ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Χάρτης της Παλαιστίνης

Με το όνομα Παλαιστίνη ονομάζεται η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου που περιλαμβάνει τμήμα του σημερινού Ισραήλ και εκτείνεται από τα σύνορα της Αιγύπτου, (νότια), μέχρι τα σύνορα του Λιβάνου (βόρεια), και ανατολικά μέχρι τον Ιορδάνη ποταμό.

Η ονομασία Παλαιστίνη είναι ελληνική που προέρχεται από την εβραϊκή Πλεσέτ (χώρα των Φιλισταίων) που αναφέρονταν σε μια μικρή παράλια χερσαία ζώνη που ονομάζονταν επίσης και «Φιλισταία» (Ησαΐας 14,29,31. Ψαλμοί 60,10 κλπ.) και ο λαός του ως «Φιλιστιίμ» (Έξοδος 15,14) ή συχνότερα «αλλόφυλοι» (Ο').

Η ετυμολογική συγγένεια μεταξύ των λέξεων «Παλαιστίνη» - «Φιλισταία» και «Φιλισταίοι» είναι φανερή, αφού και οι δύο όροι έχουν τα ίδια σύμφωνα.

Ο Ηρόδοτος τον 5ο π.Χ. αιώνα μας πληροφορεί ότι οι κάτοικοι που ζούσαν εκεί ονομάζονταν «Παλαιστίνοι» (ΙΙΙ,5) και η περιοχή Παλαιστίνη» (Ι,105). Τον Ηρόδοτο ακολουθούν μεταξύ άλλων οι ιστορικοί Πολύβιος και Αγαθαρχίδης του 2ου π.Χ. αιώνα και ονομάζουν την παραλιακή λωρίδα « Παλαιστινήν χώραν». Οι Ρωμαίοι μετά την ιουδαϊκή επανάσταση του 132-135 μ.Χ. αντικατέστησαν την ονομασία Ιουδαία, που επικράτησε από την εποχή των Μακαβαίων, σε «Παλαιστίνη». Ο Φίλων ταυτίζει την Παλαιστίνη με τη Χαναάν.

Ο γεωγραφικός χώρος της Παλαιστίνης είναι περίπου η ίδια εκείνη γη που ο Θεός υποσχέθηκε στον Αβραάμ και αργότερα εγκαταστάθηκαν οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Στον ίδιο αυτό χώρο έζησε και δημιούργησε τον πολιτισμό του ο βιβλικός Ισραήλ. Εδώ διαδραματίστηκαν ύψιστης σημασίας γεγονότα για τον Ιουδαϊσμό και το Χριστιανισμό. Για γεωγραφικούς, εθνολογικούς, ιστορικούς και θεολογικούς λόγους η περιοχή αυτή αναφέρεται στα κείμενα με διάφορες ονομασίες, όπως Χαναάν, Παλαιστίνη, Γη Ισραήλ, Γη Ιούδα, Γη της Επαγγελίας κλπ..

Στη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο η Παλαιστίνη ήταν αυτοκρατορική επαρχία με γεωγραφικά όμως όρια όχι και τόσο σαφώς καθορισμένα. Στην αρχή Παλαιστίνη ονομαζόταν η περιοχή της παραλίας με κέντρο την Καισαρεία (της Παλαιστίνης), αργότερα όμως ευρύνθηκε και περιλάμβανε και τα ενδότερα μέρη, πρώτα τη δυτικά του Ιορδάνη περιοχή και έπειτα τα ανατολικά του ποταμού μέρη, την Περαία και τη Δεκάπολη. Οι Άραβες, αν και τη μετονόμασαν σε «Χώρα του Ιορδάνη», εξακολουθούν να την αποκαλούν και Παλαιστίνη. Έτσι σήμερα ο χώρος, όπου διαδραματίστηκαν τα περισσότερα και σημαντικότερα γεγονότα της ισραηλιτικής ιστορίας, επικράτησε να ονομάζεται Παλαιστίνη και στη θεολογική γλώσσα να είναι γνωστή ως «Γη της Επαγγελίας».

Για τον Χριστιανισμό η αυτή περιοχή χαρακτηρίζεται ως "Άγιοι Τόποι" επειδή εκεί έζησαν και δίδαξαν ο Ιησούς Χριστός και οι Απόστολοι. Αλλά ακόμη και για τον Ισλαμισμό αυτός ο τόπος είναι επίσης ιερός αφού κάποιες τοποθεσίες συνδέονται με τον Προφήτη Μωάμεθ.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ

Η Παλαιστίνη καταλαμβάνει περιοχή εξαιρετικής στρατηγικής και εμπορικής σημασίας και αποτέλεσε από τα πανάρχαια χρόνια μήλο της έριδας ανάμεσα σε πολλούς λαούς. Η ιστορία της χαρακτηρίζεται από συνεχείς εθνολογικές ανακατατάξεις, πολεμικές περιπέτειες και πολιτιστικές επιμειξίες. Ο πληθυσμός της Παλαιστίνης δεν ήταν ποτέ ομοιογενής. Στο σύνολο του ήταν σημιτικός με πολλά όμως μη σημιτικά φύλα, όπως φαίνεται τόσο από τα τοπωνύμια όσο και τα ονόματα των ηγεμόνων που μνημονεύονται στην Παλαιά Διαθήκη, στις Επιστολές της Αμάρνα και σε αιγυπτιακά κείμενα.

Πρώτοι ιστορικά γνωστοί κάτοικοι της Παλαιστίνης είναι τα διάφορα σημιτικά φύλα που μετανάστευσαν πριν 5.000 περίπου χρόνια στην περιοχή της και κατόρθωσαν να δημιουργήσουν αρκετά κρατίδια. Το 15ο αιώνα π.Χ. περίπου κατακτήθηκε από τους Αιγύπτιους, που δεν μπόρεσαν όμως να εμποδίσουν τις επιδρομές των Χετταίων της Μικράς Ασίας, καθώς και ορισμένων λαών της Μεσοποταμίας, οι οποίοι κατόρθωσαν προσωρινά να καταλύσουν την αιγυπτιακή κυριαρχία, που αποκαταστάθηκε όμως και πάλι στα τέλη του 14ου π.Χ. αιώνα.

Από το 13ο ως τον 11ο αιώνα συντελέστηκαν μεγάλες ανακατατάξεις στην περιοχή της Παλαιστίνης. Οι παράκτιες περιοχές της εποικίστηκαν από τον πολεμικό λαό των Φιλισταίων, ενώ η ενδοχώρα από τους προγόνους των σημερινών Εβραίων, που είχαν κατορθώσει να ενοποιήσουν τις διάφορες ετερογενείς εθνικές ομάδες τους. Οι δύο αυτοί λαοί ξεκίνησαν συνεχείς και αιματηρότατους πολέμους μεταξύ τους. Το 10ο π.Χ. αιώνα είχε ολοκληρωθεί η πλήρης ήττα των Φιλισταίων και οι Εβραίοι δημιούργησαν ένα ισχυρότατο βασίλειο. Σημαντικότεροι, σύμφωνα με τη Βίβλο, βασιλιάδες του εβραϊκού κράτους ήταν ο Δαυίδ, και κυρίως ο γιος του ο Σολομώντας, επί της βασιλείας των οποίων το κράτος επεκτάθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις και γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή.

Το θάνατο του Σολομώντα ακολούθησαν εμφύλιες συγκρούσεις και τελικά η διάσπαση του βασιλείου. Στις βόρειες περιοχές της Παλαιστίνης δημιουργήθηκε το βασίλειο του Ισραήλ με πρωτεύουσα τη Σαμάρεια και στις νότιες το βασίλειο του Ιούδα με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ. Τα δύο αυτά κράτη γνώρισαν πολλές πολεμικές δοκιμασίες και το πρώτο καταλύθηκε από τους Ασσύριους  το 720 π Χ., ενώ το δεύτερο από τους Βαβυλώνιους  το 586 π.Χ.. Οι Ασσύριοι και οι Βαβυλώνιοι καταδίωξαν το εβραϊκό στοιχείο, που αναγκάστηκε να διασκορπιστεί προς όλες τις κατευθύνσεις.

Στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα η Παλαιστίνη προσαρτήθηκε στο βασίλειο του Κύρου του Μεγάλου, ο οποίος επέτρεψε την επανεγκατάσταση των Εβραίων στην περιοχή. Η περσική κυριαρχία κράτησε μέχρι το 323 π.Χ, οπότε η Παλαιστίνη κατακτήθηκε από τις δυνάμεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τον Αλέξανδρο διαδέχτηκαν οι Πτολεμαίοι κι αυτούς οι Σελευκίδες. Το 63 π.Χ. κύριοι της περιοχής έγιναν οι Ρωμαίοι.

Οι Ρωμαίοι παραχώρησαν αρκετά διοικητικά και οικονομικά προνόμια στους Εβραίους και η χώρα μπήκε σε νέα περίοδο ακμής. Δεν έπαψαν όμως και να εκδηλώνονται αλλεπάλληλες θρησκευτικές και εθνικές αναστατώσεις, που τελικά οδήγησαν τους Ρωμαίους στο να εκδιώξουν βίαια τους Εβραίους από την Παλαιστίνη (70 μ.Χ.).

Στους πρώτους βυζαντινούς χρόνους η Παλαιστίνη εξελίχτηκε σε μιαν από τις σημαντικότερες επαρχίες της Αυτοκρατορίας και αποτέλεσε εστία συνάντησης, σύγκρουσης και συγχώνευσης λαών με τελείως ετερογενή προέλευση. Ταυτόχρονα στάθηκε πεδίο δράσης διάφορων χριστιανικών αιρέσεων της εποχής εκείνης, που συγκλόνισαν το χριστιανικό κόσμο. Το 614 η περιοχή καταλήφθηκε από τους Πέρσες, που εκδιώχτηκαν όμως 14 χρόνια αργότερα από τους Βυζαντινούς από τον Ηράκλειο.

Η Παλαιστίνη αποτέλεσε έναν από τους πρώτους σταθμούς στη μεγάλη κατακτητική προσπάθεια των Αράβων και το 634 πέρασε κάτω από την κυριαρχία τους. Από τότε η μοίρα της συνδέθηκε μ' εκείνη του αραβικού έθνους. Στους αιώνες που ακολούθησαν έζησε αλλεπάλληλες διοικητικές μετατροπές, διασπάστηκε πολλές φορές ή προσαρτήθηκε σε διάφορα μεγαλύτερα βασίλεια και γενικά δεν μπόρεσε να αποτελέσει ένα ενιαίο και ομοιογενές σύνολο. Δοκιμάστηκε πολλές φορές από πολέμους ανάμεσα στους διάφορους Άραβες ηγεμόνες και ιδιαίτερα από τις συνεχείς κατακτητικές εκστρατείες των Ευρωπαίων ηγεμόνων, που έμειναν γνωστές στην ιστορία ως Σταυροφορίες. Μετά την κατάρρευση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αποτέλεσε αναμφισβήτητο πια τμήμα του εθνικού αραβικού χώρου. Το 16ο αιώνα ενσωματώθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι Σουλτάνοι παραχώρησαν στην Παλαιστίνη αρκετά προνόμια, η κυριαρχία τους όμως συνοδεύτηκε από αρκετές εξεγέρσεις του αραβικού στοιχείου.

Μετά τη λήξη του Α' Παγκόσμιου πολέμου η Παλαιστίνη πέρασε κάτω από καθεστώς βρετανικής εντολής, που υποστήριξε με κάθε μέσο τον εβραϊκό εποικισμό. Το Νοέμβριο του 1947, ο ΟΗΕ αποφάσισε τον τερματισμό του καθεστώτος της βρετανικής εντολής και τη δημιουργία 2 παλαιστινιακών κρατών, ενός αραβικού και ενός εβραϊκού. Ακολούθησε η κλιμάκωση της σύρραξης ανάμεσα στο εβραϊκό και αραβικό στοιχείο της Παλαιστίνης. Στις 14 Μαΐου 1948 κηρύχθηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Την ίδρυση του νέου κράτους ακολούθησε η πολεμική παρέμβαση 5 αραβικών χωρών (Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας, Ιράκ και Λιβάνου) υπέρ των ομοεθνών τους Παλαιστινίων. Στις πολεμικές επιχειρήσεις, που κράτησαν μέχρι το Μάρτιο του 1949, υπερίσχυσε το Ισραήλ, το οποίο όχι μόνο απέκρουσε τους αντιπάλους του, αλλά προσάρτησε και νέες περιοχές, τις οποίες ο ΟΗΕ είχε παραχωρήσει στους Άραβες της Παλαιστίνης. Σπουδαιότερη συνέπεια του πολέμου αυτού ήταν ο αναγκαστικός εκπατρισμός εκατοντάδων χιλιάδων Αράβων από τις εθνικές τους εστίες και η προσφυγή τους στις γειτονικές χώρες. Είχε δημιουργηθεί έτσι το περίφημο παλαιστινιακό πρόβλημα, το πρόβλημα δηλαδή της επιστροφής των προσφύγων στην πατρίδα τους και της αποκατάστασης των αραβικών συμφερόντων στην περιοχή.