ΑΡΧΑΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΛΑΟΙ

ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ

ΑΓΑΡΗΝΟΙ (ΑΓΑΡΙΤΕΣ)

Έτσι ονομάστηκαν αρχικά από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Βυζαντίου οι Άραβες μωαμεθανοί. Κατά την Αγία Γραφή κατάγονταν από την Άγαρ, μια δούλα του Αβραάμ και μητέρα του Ισμαήλ, που, κατά την παράδοση, ήταν πρόγονος των Ισμαηλιτών Αράβων.

Κατά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στη Χαναάν, οι φυλές των Αγαρηνών, των Ιτουραίων (Ιετουραίων), των Ναφισαίων και των Ναδαβαίων (Νοδαβαίων), κατοικούσαν στις περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη και πολέμησαν με τις φυλές του Ρουβήν, του Γαδ και της μισής του Μανασσή. Κατά τη μάχη οι φυλές των Αγαρηνών νικήθηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί. Οι Ισραηλίτες πήραν 100.000 αιχμαλώτους και άρπαξαν τα ζώα τους, 5.000 καμήλες, 250.000 πρόβατα, 2.000 γαϊδούρια και κατοίκησαν στη χώρα τους (Α' Παραλειπομένων 5,18-22). Στο βιβλίο των Ψαλμών οι Αγαρηνοί αναφέρονται ως εχθροί των Ισραηλιτών (Ψαλμοί 82,7). Ο Αβίας που ήταν επόπτης στις αγέλες των καμήλων του βασιλιά, ήταν Ισμαηλίτης στην καταγωγή (Α' Παραλειπομένων 27,30).

Από τον 9ο αιώνα ονομάστηκαν Αγαρηνοί όλοι οι μωαμεθανοί και επειδή οι Άραβες πειρατές έκαναν πολλές επιδρομές στο Βυζάντιο, η λέξη απόχτησε κακή έννοια και λεγόταν σαν βρισιά. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι υπόδουλοι Έλληνες ήθελαν να εκδηλώσουν πιο ζωηρά το μίσος τους προς τους Τούρκους και τους ονόμαζαν Αγαρηνούς.

Οι Αγαρηνοί διαδραμάτισαν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του Βυζαντίου. Στην Έκθεση της βασιλείου τάξεως του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου τονίζεται ιδιαίτερα ο χαιρετισμός τον οποίο όφειλε να απευθύνει ο βασιλιάς προς τον αμιρά των Αγαρηνών. Στα επίσημα γεύματα τα οποία παρέθετε ο αυτοκράτορας στο παλάτι, οι Αγαρηνοί είχαν τιμητικότερη θέση από τους Φράγκους.

Η Αγία Γραφή με το όνομα Αγαρίτες και ο Πτολεμαίος με το όνομα Αγαραίοι ονομάζουν το λαό που κατοικούσε πέρα από τον Ευφράτη ποταμό και που ήταν γνωστός από τις επιδρομές του σε ορισμένες φυλές του Ισραήλ, από την εποχή που βασιλιάς των Ισραηλιτών ήταν ο Σαούλ. Ο Ιαζίζ που ήταν επόπτης στις αγέλες των βασιλικών προβάτων του Δαβίδ, ήταν Αγαρίτης στην καταγωγή (Α' Παραλειπομένων 27,31).

ΑΛΙΜΑΖΟΝΕΙΣ

Αρχαίος νομαδικός λαός που κατοικούσε στην βόρεια Αραβία. Την εποχή των βασιλέων κατοικούσαν γύρω από τα Γέραρα (Γεδώρ) (Β' Παραλειπομένων 14,15).

Όταν ο στρατός του Ασά νίκησε και καταδίωξε τους Αιθίοπες μέχρι τη Γεδώρ (Γέραρα), στη συνέχεια χτύπησε όλες τις πόλεις γύρω από τη Γεδώρ και ο στρατός του Ιούδα τις λεηλάτησε, παίρνοντας πολλά λάφυρα από αυτές. Επίσης χτύπησαν τους Αλιμαζονείς, μια νομαδική φυλή, που κατοικούσε στην περιοχή, και πήραν πολλά πρόβατα και καμήλες (Β' Παραλειπομένων 14,14-15).

ΙΣΜΑΗΛΙΤΕΣ

ΟΙ 12 ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ

Ναβαιώθ, Κηδάρ, Ναβδεώλ, Μασσάμ, Μασμά, Δουμά, Μασσή, Χοδδούν, Θαιμάν, Ιετούρ, Ναφές και Κεδμά

Οι απόγονοι του Ισμαήλ, γιου του Αβραάμ και της δούλης της Σάρρας, Άγαρ (Γένεση 21,9-11). Ο Ισμαήλ είχε 12 γιους που εμφανίζονται στη Γραφή ως γενάρχες δώδεκα αραβικών φυλών: Ναβαιώθ, Κηδάρ, Ναβδεώλ, Μασσάμ, Μασμά, Δουμά, Μασσή, Χοδδούν, Θαιμάν, Ιετούρ, Ναφές και Κεδμά. Οι δώδεκα φυλές κατοικούσαν στη βόρεια Αραβία (Γένεση 25,12-18). Όπως και ο γενάρχης τους ζούσαν νομαδική ζωή. Απόγονοί τους είναι οι Βεδουίνοι Άραβες της Σιναϊτικής χερσονήσου. Όλοι οι Άραβες που κατοικούν στη συροαραβική έρημο, ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι του Ισμαήλ.

Οι Ισμαηλίτες κατοικούσαν στο βόρειο και δυτικό τμήμα της αραβικής χερσονήσου. Στην Αγία Γραφή αναφέρονται στη διήγηση τη σχετική με την πώληση του Ιωσήφ. Ήταν έμποροι που έφεραν αρώματα και φάρμακα στην Αίγυπτο (Γένεση 37,25-27). Ο Αβίας που ήταν επόπτης στις αγέλες των καμήλων του βασιλιά Δαβίδ, ήταν Ισμαηλίτης στην καταγωγή (Α' Παραλειπομένων 27,30). Στο βιβλίο των Ψαλμών οι Ισμαηλίτες αναφέρονται ως εχθροί των Ισραηλιτών (Ψαλμοί 82,7).

ΙΤΟΥΡΑΙΟΙ

Αρχαίος λαός που κατοικούσε στην βόρεια Αραβία. Ήταν απόγονοι του Ιετούρ, του δέκατου γιου του Ισμαήλ και εγγονού του Αβραάμ και της Άγαρ (Γένεση 25,12-18).

Κατά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στη Χαναάν, οι φυλές των Αγαρηνών, των Ιτουραίων (Ιετουραίων), των Ναφισαίων και των Ναδαβαίων (Νοδαβαίων), κατοικούσαν στις περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη και πολέμησαν με τις φυλές του Ρουβήν, του Γαδ και της μισής του Μανασσή. Κατά τη μάχη οι φυλές των Αγαρηνών νικήθηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί. Οι Ισραηλίτες πήραν 100.000 αιχμαλώτους και άρπαξαν τα ζώα τους, 5.000 καμήλες, 250.000 πρόβατα, 2.000 γαϊδούρια και κατοίκησαν στη χώρα τους (Α' Παραλειπομένων 5,18-22).

ΚΗΔΑΡ

Αρχαίος λαός που κατοικούσε στην βόρεια Αραβία. Ήταν απόγονοι του Κηδάρ, του δεύτερου γιου του Ισμαήλ και εγγονού του Αβραάμ και της Άγαρ (Γένεση 25,12-18). Στο βιβλίο των Ψαλμών, ο ποιητής του Ψαλμού 119, αναφέρει ότι κατασκήνωσε μεταξύ των κατοίκων της Κηδάρ (Ψαλμοί 119,5). Επίσης στο Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα, η νύμφη απευθύνεται στις κοπέλες της Ιερουσαλήμ, στις οποίες αναφέρει ότι ως προς την όψη είναι μαύρη, αλλά όμως είναι όμορφη, όπως οι σκηνές των κατοίκων της Κηδάρ (Άσμα Ασμάτων 1,5).

ΝΑΔΑΒΑΙΟΙ

Αρχαίος λαός που κατοικούσε στην βόρεια Αραβία. Κατά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στη Χαναάν, οι φυλές των Αγαρηνών, των Ιτουραίων (Ιετουραίων), των Ναφισαίων και των Ναδαβαίων (Νοδαβαίων), κατοικούσαν στις περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη και πολέμησαν με τις φυλές του Ρουβήν, του Γαδ και της μισής του Μανασσή. Κατά τη μάχη οι φυλές των Αγαρηνών νικήθηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί. Οι Ισραηλίτες πήραν 100.000 αιχμαλώτους και άρπαξαν τα ζώα τους, 5.000 καμήλες, 250.000 πρόβατα, 2.000 γαϊδούρια και κατοίκησαν στη χώρα τους (Α' Παραλειπομένων 5,18-22).

ΝΑΦΙΣΑΙΟΙ

Αρχαίος λαός που κατοικούσε στην βόρεια Αραβία. Ήταν απόγονοι του Ναφές, του ενδέκατου γιου του Ισμαήλ και εγγονού του Αβραάμ και της Άγαρ (Γένεση 25,12-18).

Κατά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στη Χαναάν, οι φυλές των Αγαρηνών, των Ιτουραίων (Ιετουραίων), των Ναφισαίων και των Ναδαβαίων (Νοδαβαίων), κατοικούσαν στις περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη και πολέμησαν με τις φυλές του Ρουβήν, του Γαδ και της μισής του Μανασσή. Κατά τη μάχη οι φυλές των Αγαρηνών νικήθηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί. Οι Ισραηλίτες πήραν 100.000 αιχμαλώτους και άρπαξαν τα ζώα τους, 5.000 καμήλες, 250.000 πρόβατα, 2.000 γαϊδούρια και κατοίκησαν στη χώρα τους (Α' Παραλειπομένων 5,18-22).

ΣΑΡΑΚΗΝΟΙ

ΟΙ ΣΑΡΑΚΗΝΟΙ

Νομαδικός λαός της βορειοδυτικής Αραβίας. Για την ονομασία τους υπάρχουν τρεις εκδοχές. Ο Βυζαντινός ιστορικός Σωζόμενος υποστηρίζει ότι προέρχεται από τη Σάρρα, γυναίκα του Αβραάμ. Άλλοι όμως αναφέρουν ότι ρίζα του ονόματός τους είναι η αραβική λέξη σαράκα, που σημαίνει "ληστεία", επειδή οι Σαρακηνοί ζούσαν κατά τρόπο ληστρικό. Μια τρίτη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από την αραβική λέξη sharqiyyin, που σημαίνει "ανατολίτες".

Για πρώτη φορά μνημονεύονται τον 4ο μ.Χ. αιώνα από τον Αμμιανό Μαρκελλίνο, επειδή δημιουργούσαν προβλήματα στα σύνορα μεταξύ Πετραίας Αραβίας και Ευφράτη. Στο Μεσαίωνα και μετά, Σαρακηνούς ονόμασαν τους κυρίως Άραβες, ενώ οι Χριστιανοί συγγραφείς με το όνομα αυτό χαρακτήριζαν όλους γενικά τους Μωαμεθανούς, κυρίως για εκείνους που ήταν στη Σικελία και τη νότια Ιταλία, που με τις επιδρομές τους, έσπερναν τον τρόμο, την ερήμωση και την καταστροφή στους χριστιανικούς λαούς της Μεσογείου για πέντε σχεδόν αιώνες. Πολλοί Χριστιανοί συγγραφείς του μεσαίωνα ονομάζουν Σαρακηνούς όλους τους βαρβαρικούς λαούς που δεν ήταν Χριστιανοί.

Ο Ιωάννης Δαμασκηνός περιέγραψε τους Σαρακηνούς στις αρχές του 8ου αιώνα: «Έστι δε και η μέχρι του νυν κρατούσα λαοπλάνος θρησκεία των Ισμαηλιτών, πρόδρομος ούσα του Αντιχρίστου. Κατάγεται δε από Ισμαήλ, του εκ της Αγάρ τεχθέντος τω Αβραάμ, διόπερ Αγαρηνοί και Ισμαηλίται προσαγορεύονται. Σαρακηνούς δε αυτούς καλούσιν, ως εκ της Σάρρας κενούς...» Στην συνέχεια γράφει ότι αυτοί οι Αγαρηνοί, έγιναν ειδωλολάτρες και προσκύνησαν το φωτεινό αστέρι Αφροδίτη. Μετά όμως την εμφάνιση του του Μωάμεθ, ασπάστηκαν τη νέα θρησκεία.

Σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις της Κρήτης, οι Σαρακηνοί ήταν κακοί και άγριοι δαίμονες, μαύροι και ξυπόλητοι, ντυμένοι με αλυσιδωτούς θώρακες. Πολεμούν με ακόντια και βέλη και συνεχώς κραυγάζουν. Τις νύχτες τριγυρνούν αδέσποτοι και αρπάζουν όποιον συναντήσουν. Οι παραδόσεις αυτές έχουν άμεση σχέση με την αραβική κατάκτηση της Κρήτης, που κατατυράννησε το χριστιανικό πληθυσμό.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κατά τους πρώτους αιώνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οι Σαρακηνοί ήταν νομαδική, πολεμόχαρη, αραβική φυλή από τη Χερσόνησο του Σινά. Από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, άρχισε η ληστρική τους δράση, που, μέσα στην κατακτητική ορμή τους, κατέλαβαν τη Βόρειο Αφρική, την Ισπανία, τη Μικρά Ασία κι ήταν ένας διαρκής φόβος για το Βυζάντιο.

Κατά τον 9ο αιώνα, μια συγκεκριμένη ομάδα μουσουλμάνων, ισπανοαραβικής προελεύσεως, μετά την επικράτηση των Ομεϋαδών εκδιώχθηκαν από την Ισπανία και υπό τον Αμπού Χαφέζ συγκρότησαν πειρατικό στόλο και εγκαταστάθηκαν αρχικά στην Αίγυπτο. Από εκεί ανέπτυξαν έντονη πειρατική δράση, καταφέρνοντας να εγκαθιδρύσουν μια σειρά από εμιράτα, τα γνωστότερα των οποίων είναι αυτά της Κρήτης και της Σικελίας. Το 823, οι Σαρακηνοί κουρσάροι κατέλαβαν την Κρήτη και την έκαναν ορμητήριο των επιδρομών τους στη θάλασσα. Οι Χριστιανοί κάτοικοι της Μεσογείου ζούσαν συνέχεια με το φόβο των Σαρακηνών, που λήστευαν όσα καράβια έπεφταν στα χέρια τους, εξολόθρευαν τους ναυτικούς, και κατάστρεφαν και λεηλατούσαν τις παραλιακές περιοχές.

Τέλος, στα 960, ο στρατηγός κι αργότερα αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς, τους νίκησε και τους εξόντωσε μετά από σκληρούς αγώνες, κατέλαβε την Κρήτη και εκπόρθησε το Κάστρο του Χάντακα (Ηράκλειο). Αλλά και ύστερα από την ήττα τους, οι Σαρακηνοί δεν έπαψαν τις επιδρομές τους στα ελληνικά παράλια και στο εσωτερικό, όπως μαρτυρούν και πολλά σχετικά τοπωνύμια.