ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

ΠΟΤΑΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΕΥΦΡΑΤΗΣ

Ο Ευφράτης είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της δυτικής Ασίας, με μήκος 2.720 χιλιόμετρα. Οι πηγές του τοποθετούνται στην περιοχή της Τουρκικής Αρμενίας. Αφού διέλθει από τα βουνά της Καππαδοκίας, Συρίας και Μεσοποταμίας, εκχύνεται στο Περσικό κόλπο.

Ο Ευφράτης, μαζί με τον Τίγρη, διασχίζουν και αρδεύουν τη Μεσοποταμία. Όταν πλησιάσει στη Βαγδάτη, ο Ευφράτης απέχει 35 χλμ. μόνο από τον Τίγρη. Ύστερα όμως οι δυο ποταμοί απομακρύνονται ολοένα. Τελικά ενώνουν τα νερά τους κοντά στη Βασόρα και αλλάζοντας ονομασία κι οι δυο μαζί, σχηματίζουν τον ποταμό Σατ - Έλ Αράμπ και στη συνέχεια, χύνεται στον Περσικό κόλπο.

Κυριότερες πόλεις χτισμένες κατά μήκος στις όχθες του Ευφράτη είναι: Ερζερούμ, Ενγκίν, Κιεμπάν, Ρακά, Ντεΐρ, Χιλλέ (κοντά στην αρχαία Βαβυλώνα). Γύρω από τον ποταμό είχαν ακμάσει πολλές εστίες του Ελληνισμού, κυρίως στους Ελληνιστικούς χρόνους. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Ευφράτη ως σύνορο της Αυτοκρατορίας τους στ' ανατολικά αν και αργότερα τα όρια μεγάλωσαν. Το ίδιο συνέβαινε και στην περίοδο της βυζαντινής κυριαρχίας. Κοντά στον ποταμό αυτό σκοτώθηκε ο Ιουλιανός, ενώ πολλές φορές τον διέσχισε ο Ηράκλειος.

Ο ΕΥΦΡΑΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Ο Ευφράτης στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται ως "ο ποταμός" ή "ο μεγάλος ποταμός". Ήταν ένας από τους τέσσερις ποταμούς που διέρρεαν τον "κήπο της Εδέμ" (Γένεση 2,14). Την εποχή της άνοιξης, όταν έλιωναν τα χιόνια στα βουνά, ο ποταμός πλημμύριζε. Για το λόγο αυτό ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ για να εμποδίσει τις πλημμύρες, με κανάλια έστελνε το νερό σ' όλη τη χώρα. Ο Ευφράτης αναφέρεται και στη Σοφία Σειράχ, όπου η παντοδυναμία του Θεού υπερκχειλίζει τη γνώση και τη σοφία, όπως ο Ευφράτης τα νερά του (Σοφία Σειράχ 24,26).

Όταν ο Θεός έκανε διαθήκη με τον Αβραάμ, του υποσχέθηκε ότι στους απογόνους του θα δώσει όλη τη χώρα, που εκτείνεται από την Αίγυπτο ως τον Ευφράτη (Γένεση 15,18). Αλλά και αργότερα, όταν οι Ισραηλίτες ήταν στο όρος Σινά, η χώρα που υποσχέθηκε ο Θεός στο Μωυσή, εκτεινόταν από την Ερυθρά θάλασσα ως τη Μεσόγειο θάλασσα και τη χώρα των Φιλισταίων, και από την έρημο Σουρ ως τον Ευφράτη και τον Αντιλίβανο (Έξοδος 23,31. Δευτερονόμιο 1,6-7. 11,24. Ιησούς του Ναυή 1,4).

Ο Ιακώβ όταν έφυγε από τον Λάβαν, μαζί με την οικογένειά του, πέρασε τον ποταμό Ευφράτη και κατευθύνθηκε προς τα βουνά της Γαλαάδ (Γένεση 31,21).

Όταν οι Ισραηλίτες κατασκήνωσαν δυτικά της Μωάβ, ο Βαλάκ, βασιλιάς των Μωαβιτών, φοβήθηκε πολύ και έστειλε άρχοντες αγγελιοφόρους στο Βαλαάμ, που ήταν άνθρωπος του Κυρίου και έμενε στη Φαθουρά κοντά στον Ευφράτη, για να καταραστεί τους Ισραηλίτες και να νικηθούν από τους Μωαβίτες (Αριθμοί 22,1-6). Η φυλή Ρουβήν κατά την είσοδό της στη Γη Χαναάν, εγκαταστάθηκε ανατολικά της Νεκράς Θάλασσας και προς ανατολάς έφτανε ως την αρχή της ερήμου, που οδηγεί προς τον Ευφράτη ποταμό (Παραλειπομένων Α' 5,8-9).

Αργότερα ο Δαβίδ νίκησε στην Ημάθ τον Αδρααζάρ, το βασιλιά της Σουβά (Σωβά), όταν αυτός πήγαινε για να θέσει υπό την κυριαρχία του τους λαούς που ζούσαν κοντά στον Ευφράτη (Β' Βασιλειών 8,3. Α' Παραλειπομένων 18,3).

Το βασίλειο του Ισραήλ εκτεινόταν την εποχή του Σολομώντα από τον Ευφράτη και την πόλη Ραφί έως τη Γάζα (Γ' Βασιλέων 2,46ζ. 2,46κ. 5,1. Β' Παραλειπομένων 9,26). Σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι το βασίλειό του εκτείνονταν πέρα από τον Ευφράτη (Γ' Βασιλέων 5,4). Οι βασιλιάδες, των οποίων τα βασίλεια βρισκόντουσαν μεταξύ των ορίων της βασιλείας του Σολομώντα, από τον Ευφράτη έως την Αίγυπτο, του προσέφεραν δώρα και ήσαν υποτελείς σ' αυτόν για όλο το διάστημα της βασιλείας του (Γ' Βασιλέων 5,1. 10,26α).

ΙΟΡΔΑΝΗΣ

Ο Ιορδάνης είναι μεγάλος ποταμός της Παλαιστίνης. Τ' όνομά του το οφείλει στην εβραϊκή λέξη "γιάρδεν" που σημαίνει ορμητικός. Και πράγματι ο Ιορδάνης είναι ορμητικό ποτάμι, γιατί έχει κλίση πολύ μεγάλη, που ξεπερνά τα 940 μέτρα, χωρίς να δημιουργεί ούτε έναν καταρράκτη. Χάρτης C4,5,6.

Πηγάζει από το όρος Ερμών του Αντιλιβάνου, δέχεται τα νερά τριών παραποτάμων του Μουαγέτ Χασβέγια, του Νταν και του Βάνια και προχωρεί νότια, διασχίζει τα έλη της Σαμαχωνίδας, την κοιλάδα της Γαλιλαίας και φτάνει στη λίμνη Γεννησαρέτ ή Τιβεριάδα και από κει συνεχίζει πάλι νότια τη διαδρομή του και χύνεται στη Νεκρά Θάλασσα. Η απόσταση από τις πηγές του μέχρι τη Νεκρή Θάλασσα είναι πάνω από 340 χλμ. και η κοιλάδα που σχηματίζει ονομάζεται Γορ ή Αράμπα.

Το χρώμα του ποταμού είναι κυρίως κίτρινο εκ της ύλης που ορμητικά μεταφέρει, ενώ τα νερά του είναι μέτριας θερμοκρασίας και γλυφά. Περισσότερες πληροφορίες για τον Ιορδάνη εδώ.

ΤΙΓΡΗΣ

Ποταμός της Μέσης Ανατολής, με μήκος 1.950 χιλιόμετρα. Πηγάζει από τη λίμνη Χαζάρ του τουρκικού Κουρδιστάν και εκβάλλει στον Περσικό κόλπο.

Ακολουθώντας ελικοειδή πορεία διασχίζει τις υπώρειες του Ταύρου και τις πόλεις Μαντέν και Ντιγιαρμπεκίρ στην Τουρκία. Ύστερα, ο ποταμός μπαίνει στο Ιράκ, όπου διασχίζει τις πόλεις Μοσούλη, Τικρίτ, Σαμάρα, Καντιμάιν, Βαγδάτη, Κουτ και Αμάρα. Στην πόλη Κούρνα συμβάλλει στον Ευφράτη. Στο σημείο αυτό, οι δυο ποταμοί παίρνουν το όνομα Σατ Αλ Αράμπ αυτός διασχίζει τη Βασόρα και ύστερα εκβάλλει στον Περσικό κόλπο.

Η περιοχή μεταξύ των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη ονομάζεται Μεσοποταμία είναι πλούσια σε καλλιέργειες και σε κοιτάσματα πετρελαίου. Στην αρχαιότητα ήταν σημαντικότατο κέντρο πολιτισμού και στις όχθες των ποταμών αυτών άκμασαν πολλές πόλεις, με σπουδαιότερες τις Νινευΐ, Ναμρούδ, Ασούρ, Σελεύκεια και Κτησιφώντα.

Ο ΤΙΓΡΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Ο Τίγρης ήταν ένας από τους τέσσερις ποταμούς, ο τρίτος κατά σειρά, που διέρεαν τον "κήπο της Εδέμ" (Γένεση 2:14). Έρεε ανατολικά της Ασσυρίας, και αποτελούσε το ανατολικό σύνορο της Μεσοποταμίας και της Βαβυλώνας. Στις όχθες του χτίστηκαν πολλές σπουδαίες πόλεις, εκ των οποίων σπουδαιότερη η Νινευή. Στη όχθη του Τίγρη, ο προφήτης Δανιήλ αναφέρει ότι είδε όραμα (Δανιήλ 10,4). Ο Τίγρης αναφέρεται και στη Σοφία Σειράχ, όπου η παντοδυναμία του Θεού πλημμυρίζει τη σοφία, όπως ο Τίγρης την εποχή των νέων καρπών (Σοφία Σειράχ 24,25).

ΝΕΙΛΟΣ

Ο ποταμός Νείλος

Ο Νείλος βρίσκεται στην Αφρική και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Γης. Έχει συνολικό μήκος 6.671 χλμ.

Η ονομασία Νείλος είναι ελληνική και πιθανόν προέρχεται από την σημιτική ρίζα νάχαλ που σημαίνει κοιλάδα ή ποτάμια κοιλάδα, και κατ' επέκταση ποταμός. Το γεγονός ότι ο Νείλος, σε αντίθεση με άλλους μεγάλους γνωστούς ποταμούς, ρέει από τα νότια προς τα βόρεια, υπήρξε άλυτο μυστήριο για τους αρχαίους Αιγυπτίους και Έλληνες. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν το ποταμό Αρ ή Αούρ, ή «μαύρο», από το χρώμα μεταφερόμενων από αυτόν ιζημάτων κατά τις πλημμύρες. Η λάσπη του Νείλου είναι αρκετά σκουρόχρωμη και στην οποία αφείλεται η παλαιότερη ονομασία της, Κεμ ή Κέμι, η οποία επίσης σημαίνει «μαύρη» και συμβολίζει το σκότος. Στην Οδύσσεια, το έπος του Ομήρου, ο Νείλος αναφέρεται με το όνομα Αίγυπτος (αρσενικό) και η χώρα δια μέσου της οποίας ρέει ονομάζεται επίσης Αίγυπτος (θηλυκό).

Αφετηρία του Νείλου είναι ο ποταμός Καγκέρα, που πηγάζει βορειοανατολικά της λίμνης Ταγκανίκα (στο έδαφος του Μπουρούντι) και ακολουθεί βόρεια και μετά ανατολική πορεία για να χυθεί στη λίμνη Βικτόρια. Εκρέει από τις βόρειες ακτές της Βικτόρια και αφού περάσει από τις λίμνες Κιάγκα και Αλβέρτου (στο έδαφος της Ουγκάντα) συνεχίζει την πορεία του μέσα στις πεδινές εκτάσεις του νότιου Σουδάν (με την ονομασία Μπαρ ελ Τζέμπελ). Δέχεται τα νερά των μεγάλων παραποτάμων του, Μπαχρ ελ Αράμπ (από δυτικά) και Σόμπατ (από ανατολικά) και, με την ονομασία Λευκός Νείλος, φτάνει στο Χαρτούμ, όπου και ενώνεται με τον Κυανό Νείλο (που προέρχεται από την Αιθιοπία). Βόρεια του Χαρτούμ (με την ονομασία Νείλος) συναντά το δεξιό του παραπόταμο Αντμπάρα. Καθώς ο ποταμός κατευθύνεται προς τα βόρεια, σε κάποιο σημείο σχηματίζονται οι περίφημοι καταρράχτες του ποταμού. Από τα σύνορα περίπου μεταξύ Σουδάν και Αιγύπτου, τα νερά του Νείλου σχηματίζουν τη μεγάλη μακρόστενη τεχνητή λίμνη Νάσερ, που δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν. Μετά το Ασουάν ο ποταμός αποκτά μεγάλο πλάτος και, αφού διασχίζει κάθετα όλο το ανατολικό διαμέρισμα της Αιγύπτου, ανοίγεται (από την περιοχή του Καΐρου) σε δέλτα και χύνεται στη Μεσόγειο θάλασσα.

Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες οι πλημμύρες καλύπτουν την περιοχή του Δέλτα στην Αίγυπτο, γεγονός που κάνει αρκετά εύφορη την περιοχή. Οι περιοδικές πλημμύρες του μεταφέρουν στις περιοχές που τον περιστοιχίζουν τεράστιες ποσότητες λάσπης.

Ο ΝΕΙΛΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

Ο ποταμός Νείλος στην Αίγυπτο

Η σημασία του Νείλου για την ανατολική Αφρική και ιδιαίτερα για την Αίγυπτο είναι τεράστια. Ο ποταμός αυτός αποτέλεσε πηγή ζωής για όλη την περιοχή. Χωρίς αυτόν, δε θα είχε δημιουργηθεί ποτέ ο αιγυπτιακός πολιτισμός, ένας πολιτισμός που καθόρισε τις ιστορικές εξελίξεις στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Η Αίγυπτος θεωρήθηκε από πολλούς ως Δώρο του Νείλου.

Χαρακτηριστικό της αξίας που του είχαν αποδώσει οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, είναι το ότι αποτελούσε γι αυτούς μία βασική θεότητα και τον λάτρευαν σαν θεό. Ακόμη πίστευαν πως οι πλημμύρες προέρχονταν από τα δάκρυα που έχυνε η θεά Ίσις.

Ο Ηρόδοτος έχει διασώσει αρκετούς αιγυπτιακούς μύθους, πολλοί από τους οποίους, εκτός από την καθαρά μεταφυσική τους αξία, περιείχαν σπέρματα επιστημονικής αλήθειας. Είναι, τέλος, ιστορικά βεβαιωμένο ότι οι Φαραώ της Αιγύπτου είχαν κατασκευάσει μεγάλα αρδευτικά έργα (διώρυγες κ.λπ.), που μετέφεραν τα νερά του Νείλου μακριά, έτσι ώστε να αρδεύονται άγονες, μέχρι τότε, εκτάσεις.

Στα χρόνια της κλασικής αρχαιότητας έγιναν αρκετές μελέτες και αναφορές στο σύστημα του Νείλου, ενώ στη ρωμαϊκή περίοδο επιδιώχτηκε η διείσδυση προς τις πηγές του, που ίσως και να πραγματοποιήθηκε. Ο γεωγράφος Κλαύδιος Πτολεμαίος αναφέρει ότι ο Νείλος πηγάζει από 2 μεγάλες λίμνες της βαθιάς Αφρικανικής ενδοχώρας. Το 16ο αιώνα οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν τις πηγές του Κυανού Νείλου στην Αιθιοπία ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα ο Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου οργάνωσε εξερευνητική εκστρατεία στο Σουδάν για την ανακάλυψη των πηγών. Η ανακάλυψη αυτή επιτεύχτηκε τελικά στα 1864 από τον Άγγλο Σάμουελ Μπέικερ ο οποίος εξερεύνησε την περιοχή του Καγκέρα και απέδειξε ότι αυτός αποτελεί την αφετηρία του Νείλου.

Ο ΝΕΙΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Στην Αγία Γραφή ο Νείλος δεν αναφέρεται με το όνομά του αλλά ως "ποταμός της Αιγύπτου" (Γένεση 15,18. Αμώς 8,8 και 9,5), ως "ποταμός" (Έξοδος 1,22 και 2,3-5) και ως "Σιώρ", που σημαίνει ταραγμένος (Ιησού του Ναυή 13,3. Ησαΐας 23,3. Ιερεμίας 2,18).

Στις όχθες του υπήρχαν εύφορα λιβάδια με σπαρτά καθώς και καλαμιές (Ησαΐας 19,6-7).

Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται σ' ένα από τα όνειρα που είδε ο Φαραώ και που τα εξήγησε ο Ιωσήφ (Γένεση 41,1). Αργότερα στις όχθες του η κόρη του Φαραώ, βρήκε το Μωυσή μωρό σ' ένα κιβώτιο (Έξοδος 2,5-6). Όταν ξέσπασαν οι πληγές που κατέστρεψαν την Αίγυπτο, γνωστές ως "10 πληγές του Φαραώ", ο Μωυσής συνάντησε το Φαραώ στις όχθες του Νείλου, πριν την πρώτη καταστροφή, κατά την οποία ο Νείλος και όλα τα ποτάμια και οι πηγές της Αιγύπτου γέμισαν με αίμα (Έξοδος 7,14-24). Κατά την δεύτερη καταστροφή, από το Νείλο και από τους άλλους ποταμούς της Αιγύπτου, βγήκαν βάτραχοι που σκέπασαν όλη τη χώρα (Έξοδος 7,25-8,11). Στις όχθες του Νείλου, ο Μωυσής συνάντησε το Φαραώ και κατά τη διάρκεια της  τέταρτης καταστροφής, κατά την οποία όλη η Αίγυπτος γέμισε με σκυλόμυγες, οι οποίες τσιμπούσαν άσχημα τους ανθρώπους και τα ζώα (Έξοδος 8,16-28).