ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΑ
 

ΟΜΟΙΟΟΥΣΙΑΝΟΙ

 

Οι Ομοιουσιανοί ήταν ημιαρειανική ομάδα. Οι Ομοιουσιανοί αποτελούσαν την πιο μετριοπαθή τάση του Αρειανισμού σε σχέση με τους ριζοσπάστες Ανόμοιους, αλλά και τους Όμοιους. Ηγετικές μορφές των Ομοιουσιανών ήταν ο Βασίλειος Αγκύρας και ο Γεώργιος Λαοδικείας.

 

Υποστήριζαν ότι ο Υιός έχει παρόμοια προς τον Πατέρα ουσία. Αναγνώριζαν δηλαδή ότι ο Υιός δεν είναι ομοούσιος, αλλά μάλλον «ὄμοιος κατά τήν οὐσίαν» προς τον Πατέρα. Η κατηγορία των Ομοιουσιανών ενίοτε προσδιοριζόταν και με την ονομασία Ημιαρειανοί. Είναι γνωστό ότι ο όρος Ημιαρειανοί χρησιμοποιήθηκε με διττή σημασία. Κυρίως δήλωνε τους Πνευματομάχους. Όπως σημειώνει ο Καρμίρης: «ο όρος Ημιαρειανοί δήλωνε κατά βάση τους Πνευματομάχους, οι οποίοι περί μεν του Υιού υγιώς εφρόνουν, θεωρούσαν όμως κτίσμα το Άγιο Πνεύμα. Παράλληλα ο όρος Ημιαρειανοί δήλωνε και την κατηγορία εκείνων των Αρειανών, οι οποίοι θεωρούσαν τόσο τον Υιό όσο και το Άγιο Πνεύμα όχι ομοούσια, αλλά ομοιούσια με τον Πατέρα πρόσωπα. Η διαφορά μεταξύ των Ορθοδόξων και των Ομοιουσιανών χαρακτηρίστηκε ως διαφορά τους ενός ιώτα, εφόσον αντί του ομοουσίου της Νίκαιας οι Ομοιουσιανοί προέβαλαν τον γνωστό όρο ομοιούσιος. Οι Ομοιουσιανοί θεωρούνται όχι ακραίοι, αλλά συγκρατημένοι μάλλον Αρειανοί. Δεν φαίνεται να συμμερίζονταν την περί κτιστότητας του Υιού διδασκαλία των γνησίων Αρειανών, επέμεναν όμως στην ουσιαστική διάκριση Πατρός και Υιού. Οι Ομοιουσιανοί θεωρούσαν τον όρο ομοούσιος και την έκφραση του Συμβόλου της Νίκαιας «ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός» σαβελλιανικής απόχρωσης και ως μη Γραφικές με αποτέλεσμα την απόρριψη και των δύο διατυπώσεων. Η άποψη τους ήταν ότι ο Υιός είναι, ως προς την ουσία, κατά πάντα όμοιος με τον Πατέρα.

 

Σταδιακά οι Ομοιουσιανοί προσέγγισαν τους Ορθοδόξους στο χριστολογικό ζήτημα και κάποιοι ενώθηκαν μαζί τους αποδεχόμενοι το Σύμβολο της Νίκαιας. Την περίοδο της αρειανικής διαμάχης, οι Ομοιουσιανοί αποτελούσαν την πλειοψηφία των επισκόπων της Μικράς Ασίας. Μάλιστα, ο Κύριλλος Α΄ Ιεροσολύμων ήταν τυπικά Ομοιουσιανός, έχοντας όμως ορθόδοξη θεολογία. Οι ενωτικές προσπάθειες των Ομοιουσιανών με τους Ορθοδόξους επιτάχυναν την εξέλιξη του ζητήματος της πνευματομαχίας.