ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

 

 

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Β'

(ΧΡΟΝΙΚΩΝ Α')

 

 

 

 

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' (ΧΡΟΝΙΚΩΝ Α'): ΟΝΟΜΑΣΙΑ - ΚΑΝΟΝΑΣ

 

Ο βασιλιάς Σολομών

Το βιβλίο «Β' Παραλειπομένων» ή «Β' Χρονικών» όπως λέγεται, είναι το δεκατοτέταρτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, μετά το «Α' Παραλειπομένων» ή «Α' Χρονικών». Στον Αλεξανδρινό (Ελληνικό) Κανόνα το βιβλίο κατατάσσεται στα λεγόμενα «Ιστορικά Βιβλία» της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ στον Παλαιστινό (Ιουδαϊκό) Κανόνα κατατάσσεται με τον τίτλο Χρονικά Α' (ή Α' Χρονικών) στην ομάδα «Αγιόγραφα» κατέχοντας την τελευταία θέση.

Το όνομα δόθηκε από τους Εβδομήκοντα (Ο') διότι, συμπληρώνουν κατά κάποιο τρόπο τ' άλλα ιστορικά βιβλία και κυρίως τα βιβλία των Βασιλειών με νέο ιστορικό υλικό, που παρέλειψαν οι ιστορικοί κατά την εξιστόρηση των γεγονότων.  γίνεται μια ανασκόπηση όλης της ιερής ιστορίας από τη δημιουργία μέχρι τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία. Τα βιβλία περιέχουν όσα γεγονότα παραλείφθηκαν από τα προηγούμενα ιστορικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης.

Στον Παλαιστινό Κανόνα τα δύο βιβλία αποτελούσαν ένα, το οποίο όμως οι Εβδομήκοντα (Ο') διαίρεσαν σε δύο, όπως έκαναν και στην περίπτωση των βιβλίων Σαμουήλ και Βασιλείς. Το παράδειγμα των Εβδομήκοντα (Ο') ακολούθησε αργότερα και η Βουλγάτα, καθώς και το 16ο αιώνα ο D. Bomberg στις εκδόσεις του εβραϊκού κειμένου, που μέχρι σήμερα εκδίδεται σε δύο αυτοτελή βιβλία.

Το κείμενο δεν διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση. Αιτία είναι τα πολλά αντιγραφικά σφάλματα, των οποίων ο μεγάλος αριθμός δικαιολογείται, εφόσον οι αντιγραφείς εργάζονται σε κείμενο με κύρια ονόματα και αριθμούς.

Ο τίτλος του βιβλίου στο εβραϊκό κείμενο είναι «λόγοι των ημερών» ή «Χρονικά» των συμβάντων κατά την περίοδο της βασιλείας, όπως εύστοχα τιτλοφόρησε το έργο ο Ιερώνυμος. Από μερικούς ερευνητές υποστηρίζεται, ότι τα βιβλία Α' και Β' Παραλειπομένων αποτελούσαν μαζί με τα βιβλία Β' Έσδρα και Νεεμία ενιαίο έργο που περιλάμβανε την ιστορία από τη δημιουργία μέχρι την εποχή του Νεεμία.

 

 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 

Αν κρίνουμε από το περιεχόμενο του βιβλίου, που αφηγείται την ιστορία μέχρι το τέλος της βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας, και την έκδοση του διατάγματος του Κύρου (538 π.Χ.), με το οποίο ενθαρρύνονται οι Ιουδαίοι να επιστρέψουν και να οικοδομήσουν το Ναό του Σολομώντος, καθώς και από το χαρακτήρα, τη γλώσσα κλπ., καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το Α'-Β' Παραλειπομένων είναι έργο μεταιχμαλωσιακό και πιθανώς του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα.

Ότι το έργο στο σύνολο του ή στο μεγαλύτερο μέρος του γράφτηκε, όπως δέχεται η ιουδαϊκή παράδοση, από το γραμματέα και ιερέα Έσδρα, είναι πιθανό, όχι όμως και βέβαιο. Βέβαιο είναι ότι ο συντάκτης του θα πρέπει να είχε κάποια σχέση με το Ναό και ιδιότητα επίσημη, γιατί μόνο έτσι θα μπορούσε να έχει στη διάθεσή του επίσημους καταλόγους και στοιχεία για τους Λευίτες. Η διαπίστωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι συντάκτης του Α'-Β' Παραλειπομένων ήταν ιεροσολυμίτης Λευίτης, ο οποίος πρόσφερε υπηρεσία στο Ναό του Σολομώντος.

 

 

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 

Η επισκόπηση του έργου έδειξε ότι τα βιβλία Α' και Β' Παραλειπομένων είναι κατά βάση ιστορικά έργα μ' ένα όμως εντελώς ιδιότυπο χαρακτήρα, που οφείλεται στα ενδιαφέροντα και τους ειδικούς στόχους του συντάκτη του. Γραμμένα σε μια εποχή, που η παραδοσιακή λατρεία του Ναού αποκαταστάθηκε και ο λαός άρχισε νέα ζωή, συσχετίζει την αληθινή λατρεία με την εθνική ευδαιμονία και τονίζει τα στοιχεία εκείνα που θυμίζουν παλιές δόξες, το Ναό, τη λατρεία, τον Ιούδα, το Δαβίδ και το λευιτικό ιερατείο.

Έτσι μετά τη διάσπαση του βασιλείου, η ιερή ιστορία συνεχίζεται με το λαό του Ιούδα, ο οποίος καθίσταται πλέον ο νέος Ισραήλ και κληρονόμος των επαγγελιών του Θεού. Έτσι ο συγγραφέας δεν αναφέρεται τόσο στην ιστορία του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ ή αποσιωπά τις πράξεις των ασεβών ηγεμόνων που προήγαγαν την ειδωλολατρία. Το ενδιαφέρον του είναι στραμμένο στο μέλλον της νέας ιουδαϊκής κοινότητας, που συγκροτείται με κέντρο το Ναό της Ιερουσαλήμ και γι’ αυτό ο συντάκτης αναφέρεται με πολλές λεπτομέρειες στους βασιλείς εκείνους, οι οποίοι έδειξαν ιδιαίτερη δραστηριότητα για το Ναό και φρόντισαν για την αποκατάσταση της αληθινής λατρείας, όπως οι Δαβίδ, Σολομών, Ασά, Ιωσαφάτ, Ιωάς, Εζεκίας και Ιωσίας, καθώς και στο λευϊτικό ιερατείο.

Ότι το βιβλίο έχει μια έντονη λευιτική επίδραση φαίνεται καθαρά και από την πρόθεση του συντάκτη του να δώσει λεπτομερή στοιχεία για τη φυλή του Λευί, τις τάξεις, τα αξιώματα και τα καθήκοντά τους. Και στα γενεαλογικά μέρη ακόμα, όπου γίνεται λόγος για τον Ιούδα, επειδή ο Δαβίδ ανήκει σ' αυτόν, δίνονται περισσότερες πληροφορίες για τη φυλή του Λευί, αφού η λευιτική λατρεία αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της θρησκείας και της ιστορίας του Ιούδα.

 

 

ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 

Προκειμένου ο συντάκτης του έργου να εκθέσει την προϊστορία και να περιγράψει την ιστορία μιας πολύ μεγάλης περιόδου, δεν στηρίχτηκε στην προφορική παράδοση, αλλά εργάστηκε με βάση πλούσιο και παλαιό ιστορικό υλικό, που διασώθηκε σε γραπτές πηγές. Γνώριζε τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης από τη Γένεση μέχρι το Δ' Βασιλειών, καθώς και άλλα έργα, στα οποία συχνά παραπέμπει τον αναγνώστη για περισσότερες λεπτομέρειες. Τα έργα αυτά, όπως ο ίδιος ο συντάκτης σημειώνει, είναι:

1. Το «βιβλίον βασιλέων Ισραήλ» (Β' Παρ. 20,34).

2. Η «γραφή βασιλέων» (Β' Παρ. 24,27).

3. Το «βιβλίον βασιλέων Ιούδα και Ισραήλ» (Β' Παρ. 16,11).

4. Το «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ και Ιούδα» (Α' Παρ. 9,1).

 

Οι σχεδόν πανομοιότυποι τίτλοι των παραπάνω ιστορικών πηγών δημιουργούν στην έρευνα ερωτηματικά ως προς το αν οι πηγές, που είχε στη διάθεση του ο συντάκτης των Α' και Β' Παραλειπομένων ήταν πραγματικά πολλές ή πρόκειται για ένα και μόνο έργο, που παρατίθεται με παραλλαγμένους τίτλους. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να δοθεί με βεβαιότητα, αν και πιστεύεται ότι πρόκειται για ένα εκτενές ιστορικό έργο με δύο μέρη, που το ένα περιείχε την ιστορία των βασιλέων του Ιούδα και το άλλο την ιστορία των βασιλέων του Ισραήλ. Στα βιβλία Γ' και Δ' Βασιλειών μνημονεύονται χωριστά ως «βιβλίον των βασιλέων Ιούδα» ή «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ», ενώ στα Παραλειπόμενα αναφέρεται συνήθως ως ενιαίο έργο, είτε ως «βιβλίον βασιλέων Ιούδα και Ισραήλ» είτε ως «βιβλίον των βασιλέων Ισραήλ και Ιούδα».

 

Εκτός από ιστορικό υλικό ο συντάκτης του έργου, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί, χρησιμοποίησε και προφητικά κείμενα, τα οποία είναι:

1. Οι «λόγοι Σαμουήλ του βλέποντος», «λόγοι Νάθαν του προφήτου» και «λόγοι Γαδ του βλέποντος» (Α' Παρ. 29,29).

2. Οι «λόγοι Αχιά του Σηλωνίτου» και «οράσεις Ιωήλ (Αδδώ) του ορώντος» (Β' Παρ. 9,29).

3. Οι «λόγοι Σαμαΐα του προφήτου και Αδδώ του ορώντος» (Β' Παρ. 12,15).

4. Το έργο του «προφήτη Ιεσσία (Ησαΐα)» (Β' Παρ. 26,22).

5. Η προφητεία «Ησαΐου, υιού Αμώς, του προφήτου» (Β' Παρ. 32,32).

6. Οι «λόγοι των ορώντων» (Β' Παρ. 33,19).

7. Το «βιβλίον του προφήτου Αδδώ» (Β' Παρ. 13,22).

8. Οι «λόγοι Ιού του Ανανί» (Β' Παρ. 20,34).

 

Τα κείμενα αυτά τα ονομάζουμε «προφητικά» όχι γιατί περιέχουν βιογραφίες των προφητών που φέρουν τ' όνομά τους, αλλά γιατί προέρχονται από προφήτες, οι οποίοι σε μορφή μονογραφιών περιγράφουν τη ζωή και τα έργα μερικών βασιλέων. Το ερώτημα λοιπόν που γεννιέται είναι, αν τα κείμενα αυτά αποτελούν ανεξάρτητες ενότητες ή και αυτά είναι μέρη του εκτενούς ιστορικού έργου «βιβλίον βασιλέων του Ιούδα και των Ισραήλ». Η απάντηση εδώ εξαρτάται απ' την περίπτωση. Μερικά κείμενα είναι σαφές ότι αποτελούν ανεξάρτητες ιστορικές μονογραφίες, ενώ άλλα ανήκαν στο ενιαίο ιστορικό έργο, που αναφερόταν στα έργα των βασιλέων του Ιούδα και του Ισραήλ.

Εκτός από τις δύο παραπάνω ομάδες πηγών θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο συντάκτης των βιβλίων των Παραλειπομένων είχε υπόψη του και άλλες, όπως καταλόγους ηρώων του Δαβίδ (Α' Παρ. 11,10-47), στρατιωτικών διοικητών, αρχηγών των φυλών και αξιωματούχων (Α' Παρ. κεφ. 27), Λευιτών (Α' Παρ. κεφ. 23-26) κλπ. Οι πηγές αυτές ήταν ανεξάρτητες και το υλικό τους εντάχτηκε όπου απαιτούσε η ιστορική αφήγηση.

Όσον αφορά τους γενεαλογικούς καταλόγους, πίνακες κλπ. (Α' Παρ. κεφ. 1-9), από μαρτυρίες που έχουμε, φαίνεται ότι ανήκαν ή στο «βιβλίον των βασιλέων Ισραλήλ καί Ιούδα» (Α' Παρ. 9,1) ή σ' άλλα ανεξάρτητα ιστορικά κείμενα (Α' Παρ. 27,24· βλ. 4,33.5,1.7,2).

Αν κρίνουμε απ' τις πάρα πολλές παράλληλες αφηγήσεις που υπάρχουν στα Γ'-Δ' Βασιλειών και Α -Β' Παραλειπομένων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι και οι δύο συντάκτες άντλησαν από τις ίδιες βασικά πηγές. Οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους (γλωσσικές, περιεχομένου, διάταξης) δείχνουν μεταξύ άλλων ότι ο συντάκτης των Α'-Β' Παραλειπομένων χρησιμοποίησε το υλικό εκείνο, που εξυπηρετούσε πληρέστερα το σκοπό του.

 

 

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ "Α' ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ"

 

Το Β' βιβλίο των Παραλειπομένων περιέχει αναλυτικά την ιστορία του Σολομώντα με πληροφορίες κυρίως για την ανοικοδόμηση και τα εγκαίνια του Ναού και συνοπτικά την ιστορία του βασιλείου του Ιούδα, από την ίδρυσή του μέχρι την έκδοση του διατάγματος του Πέρση βασιλιά Κύρου, που επέτρεψε την επιστροφή των Ιουδαίων αιχμαλώτων στην Παλαιστίνη. Το περιεχόμενο των Β' Παραλειπομένων διαιρείται σε δύο μέρη.

 

Πρώτο μέρος (Β' Παρ. κεφ. 1-9): Το μέρος αυτό περιέχει τη βασιλεία του Σολομώντα, από την αρχή της μέχρι το θάνατό του και τη διαίρεση του βασιλείου.

Η αφήγηση αρχίζει με επίσκεψη του Σολομώντα στη Γαβαών, όπου πρόσφερε θυσίες και ολοκαυτώματα και ζήτησε από το Θεό σοφία και σύνεση, για να μπορέσει να κυβερνήσει τον λαό του. Το κεφάλαιο τελειώνει με πληροφορίες για τις στρατιωτικές δυνάμεις και τον πλούτο του Σολομώντα (Β' Παρ. κεφ. 1).

Συνεχίζοντας τη διήγησή του ο αφηγητής επανέρχεται στις προετοιμασίες για την ανέγερση του Ναού και ακολούθως αναφέρεται στον τόπο όπου χτίστηκε ο Ναός και στο χρόνο έναρξης των εργασιών. Δίνει τις διαστάσεις των μερών του Ναού και περιγράφει με αρκετές λεπτομέρειες τα χερουβίμ, το καταπέτασμα, το χάλκινο θυσιαστήριο, τη χυτή θάλασσα με τους δώδεκα μόσχους, τους δέκα νιπτήρες, τους δέκα χρυσούς λυχνοστάτες, τις δέκα τράπεζες, τις λεκάνες και όλα τα ιερά αντικείμενα του Ναού (Β' Παρ. κεφ. 2-4).

Η τελετή των εγκαινίων του Ναού άρχισε με την τοποθέτηση της Κιβωτού της Διαθήκης στα Άγια των Αγίων και συνεχίστηκε με ομιλία του Σολομώντα προς το λαό, προσευχές στο Θεό, θυσίες και καθιέρωση του Ναού. Η αφήγηση τελειώνει με τη διαβεβαίωση του Θεού προς το Σολομώντα ότι εκείνος εξέλεξε και αγίασε το Ναό για να λατρεύεται εκεί αιώνια και την προειδοποίηση ότι ο λαός οφείλει να τηρεί τα προστάγματα και τις εντολές του, για να είναι ευλογημένος στον αιώνα (Β' Παρ. κεφ. 5-7).

Στη συνέχεια ο Σολομών έκτισε νέες πόλεις και στρατιωτικούς σταθμούς, κατέστησε υποτελείς τους Χαναναίους, εγκατέστησε τη βασίλισσα στο παλάτι της, πρόσφερε θυσίες, διόρισε ιερείς και Λευίτες και υποδέχτηκε τη βασίλισσα του Σαβά, η οποία θαύμασε τη σοφία και τις διοικητικές ικανότητές του. Η βιογραφία του Σολομώντα τελειώνει με πληροφορίες για τη δόξα και τον πλούτο, το θάνατο και την ταφή του ένδοξου βασιλιά του Ισραήλ (Β' Παρ. κεφ. 8-9).

 

Δεύτερο μέρος (Β' Παρ. κεφ. 10-36): Το δεύτερο μέρος του βιβλίου κλείνει την περίοδο του ενιαίου βασιλείου, η οποία άρχισε με το Σαούλ και τελείωσε με το Σολομώντα, και ανοίγει νέα σελίδα στην ισραηλιτική ιστορία παραθέτοντας το ιστορικό της διάσπασης του βασιλείου (Β' Παρ. κεφ. 10).

Στα επόμενα κεφάλαια του Β' Παραλειπομένων γίνεται αναφορά στην ιστορία του Ιούδα με την παράθεση των έργων των βασιλέων του και συνήθως με περισσότερες λεπτομέρειες από εκείνες που δίνονται στα βιβλία Γ' και Δ' Βασιλειών. Αναφορά γίνεται και στη βαβυλώνια αιχμαλωσία καθώς και στο διάταγμα του Κύρου (Β' Παρ. κεφ. 11-36).

 

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ

ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΣΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

 

1. Χωρία της Καινής Διαθήκης έχουν γλωσσική ομοιότητα με μερικά από τα βιβλία των Παραλειπομένων (Πρξ. 26,17 προς Α' Παρ. 16,35 και Ιακ. 2,23 προς Β' Παρ. 20,7).

2. Με ερμηνευτικά προβλήματα των βιβλίων Α' και Β' Παραλειπομένων ασχολήθηκαν οι: α) Θεοδώρητος Κύρου, Ερωτήσεις εις την Α' των Παραλειπομένων. Ερωτήσεις εις την Β' των Παραλειπομένων. β) Προκόπιος Γαζαίος, Υπομνήματα εις την Α' των Παραλειπομένων. Υπομνήματα εις την Β' των Παραλειπομένων.

3. Τα βιβλία Α' και Β' Παραλειπομένων δεν διαβάζονται στην Εκκλησία.

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

Α) "Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη"

Δαμιανού Αθ. Δόϊκου, Καθηγητή Α.Π.Θ.

Β) "Η Αγία Γραφή", Ελληνική Βιβλική Εταιρία.