ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΙΟΡΔΑΝΙΑΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΤΡΑ

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΤΡΑ

Η αρχαία Πέτρα

Το θησαυροφυλάκιο ή αλλιώς Χαζνέ Φαραούν

Η Πέτρα ήταν αρχαία πόλη στη βόρεια Αραβία. Η ροδοκόκκινη πόλη Πέτρα χτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ.  στους ελληνιστικούς χρόνους και υπήρξε σημαντικός εμπορικός σταθμός μεταξύ Συρίας και Αραβίας. Το 1812 ανακαλύφτηκαν τα ερείπιά της, που αποδεικνύουν την άμεση επίδραση της ελληνιστικής αρχιτεκτονικής.

Η αρχαία αυτή πόλη είναι ένα αριστούργημα γλυπτικής, αφού είναι λαξεμένη πάνω σε μαλακά, ψαμμιτικά πετρώματα. Οφείλει την ύπαρξη της στη φυλή των Ναβαταίων. Η Πέτρα βρίσκεται περίπου 3 ώρες νότια του Αμμάν και σήμερα αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ιορδανίας.

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Το όνομα που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της πόλης, οι Ναβαταίοι, ήταν Ράκμου που σημαίνει «Βράχος με χρωματιστές ραβδώσεις». Σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό του 4ου αιώνα π.Χ., τον Ιερώνυμο από την Καρδία, το όνομα Πέτρα δόθηκε από τους Έλληνες εμπόρους επειδή οι κάτοικοι της πόλης γιόρταζαν την εποχή της άνοιξης μια θεότητα στην οποία προσέφεραν διάφορα αγαθά, ως θυσία, πάνω σε μια μεγάλη πέτρα. Η μεγάλη αυτή πέτρα βρίσκεται νοτιοδυτικά της αρχαίας πόλης και σήμερα ονομάζεται Ουμ-αλ-Μπιγιάρα. 

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ

Γύρω από την περιοχή της Πέτρας κατοικούσαν διάφοροι πληθυσμοί, ενώ η πρώτη μόνιμη εγκατάσταση έγινε την 9η χιλιετία π.Χ.. Από το 4500 π.Χ. μέχρι το 2000 π.Χ., δηλαδή κατά την Εποχή του Χαλκού, έχουμε παράλληλα στην περιοχή μόνιμους γεωργικούς οικισμούς, αλλά και καταυλισμούς κτηνοτροφικών νομαδικών πληθυσμών.

Από την Έξοδο της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία τοποθετείται τον 13ο αιώνα π.Χ., μαθαίνουμε ότι η περιοχή κατοικείτο εκείνο τον καιρό από τους Εδωμίτες (Ιδουμαίους), τους απογόνους του Ησαύ γιου του Ισαάκ. Μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Εδωμίτες κατοικούσαν σε όλη τη γύρω περιοχή, γνωστή ως Εδώμ, ώσπου έκαναν την εμφάνισή τους οι Ναβαταίοι από την αραβική χερσόνησο.

Η εγκατάστασή των Ναβαταίων στην περιοχή έγινε με πολύ αργούς ρυθμούς και συγκεκριμένα τελείωσε τον 3ο αιώνα π.Χ., ενώ η πόλη της Πέτρας πήρε τη μορφή που έχει σήμερα τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Αρχαία Πέτρα

Ο "τάφος με την Υδρία"

Την πρώτη μαρτυρία για την ύπαρξη των Ναβαταίων αποτελούν ευρήματα του 3ου αιώνα π.Χ. από την πόλη της Πέτρας και συγκεκριμένα όπλα ελληνικής και αραβικής τεχνοτροπίας, που πιθανότατα δηλώνουν κάποια σύγκρουση Ελλήνων και Ναβαταίων.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Φλάβιος Ιώσηπος και ο Ιερώνυμος της Καρδίας αναφέρουν ότι ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος, επίγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και βασιλέας της Συρίας, έστειλε ένα στρατηγό, τον Αθηναίο από τη Σάμο, να επιτεθεί στην Πέτρα. Ο Αθηναίος, επικεφαλής 4000 πεζών και 600 ιππέων, επιτέθηκε και λεηλάτησε την Πέτρα. Η λεία του ήταν 500 τάλαντα ασημένια και μεγάλη ποσότητα λιβανιού την οποία φέρνανε οι Ναβαταίοι μαζί με άλλα αρωματικά από την περιοχή της «Ευδαίμονος Αραβίας» όπως την αποκαλούσαν οι Έλληνες, αλλά δεν χάρηκε για πολύ τη νίκη του καθώς οι Ναβαταίοι επιτέθηκαν νύχτα στο ελληνικό στρατόπεδο, στο δρόμο επιστροφής των Ελλήνων για τη Συρία και συνέτριψαν το στράτευμά του.

Ο πρώτος ηγεμόνας των Ναβαταίων, με έδρα του την Πέτρα, ήταν ο Αρέτας ο Α΄ που μνημονεύεται και στην Παλαιά Διαθήκη. Οι περισσότεροι ηγεμόνες των Ναβαταίων επηρεάστηκαν από τον ελληνιστικό πολιτισμό, με πρώτο τον Αρέτα Γ΄ τον Φιλάδελφο (87 π.Χ. - 62 π.Χ.) και εν συνεχεία τον Οβόδα τον Γ΄ (30 π.Χ. – 9 π.Χ.) αλλά και τον τελευταίο ηγεμόνα των Ναβαταίων τον Ραβέλ Β΄ (70 π.Χ. – 106 π.Χ.). Επιρροές από τον ελληνισμό είχε δεχθεί και ο Εβραίος μέγας ιερέας Ιάσων, ο οποίος βρήκε καταφύγιο όταν εξορίστηκε στην Πέτρα διαδίδοντας τον ελληνικό πολιτισμό ακόμα περισσότερο.

Γνώστες της τεχνολογίας του νερού, οι Ναβαταίοι εξόπλισαν την πόλη τους με μεγάλες κατασκευές υπογείων σηράγγων και θαλάμους νερού. Με αξιοθαύμαστο τρόπο και αριστοτεχνική διαχείριση των υδάτινων πόρων οι Ναβαταίοι κατόρθωσαν να δημιουργήσουν σε μια τόσο άνυδρη περιοχή ένα δίκτυο περισυλλογής και διάθεσης των ομβρίων υδάτων, σκάβοντας δεξαμενές και λαξεύοντας ακόμη και πάνω στους βράχους κανάλια ώστε το νερό να έχει συνεχή ροή.

Το 24 π.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος έστειλε τον στρατηγό Αίλιο Γάλλο να κατακτήσει την Ευδαίμονα Αραβία. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ήθελε να αποφύγει να πληρώνει δασμούς στους Ναβαταίους για τα εμπορεύματα που μεταφέρονταν από τους χερσαίους εμπορικούς δρόμους. Με 10.000 στρατιώτες ο Γάλλος ξεκίνησε την εκστρατεία του αλλά συνετρίβη στην πόλη Μαρίμπ, πρωτεύουσα του βασιλείου του Σαβά. Μετά την αποτυχημένη εκστρατεία, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ακολουθούσε μια προστατευόμενη θαλάσσια οδό για τη μεταφορά των αγαθών, παρακάμπτοντας την Πέτρα. Αυτό σήμανε την αρχή του τέλους για τους Ναβαταίους. Το 106 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Τραϊανός προσάρτησε το βασίλειο των Ναβαταίων και ίδρυσε την επαρχία της Αραβίας με πρωτεύουσα την Πέτρα.

Στην Πέτρα υπάρχουν έντονα τα σημάδια της ελληνιστικής περιόδου. Όπως φαίνεται και από το όνομα, η Πέτρα είχε δεχτεί την παρουσία των Ελλήνων, οι οποίοι μαγεμένοι προφανώς από την τοποθεσία (συν τοις άλλοις και στρατηγική) φρόντισαν να βάλουν τη σφραγίδα τους. Αργότερα, οι Ρωμαίοι φρόντισαν βέβαια κι αυτοί να «σκαλίσουν» τα δικά τους μνημεία στους βράχους του φαραγγιού. Ρωμαϊκό θέατρο, ρωμαϊκή οδός, λουτρά, όλα κλασικά σημάδια μιας πόλης-χώρας η οποία καταστράφηκε μέσα σε μια μέρα από ισχυρότατο σεισμό.

Το 3ο αιώνα μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός άλλαξε την πρωτεύουσα της επαρχίας και ταυτόχρονα άρχισαν οι εισβολές των Σασσανιδών Περσών, ο πληθυσμός της Πέτρας άρχισε να την εγκαταλείπει με αποτέλεσμα στον επόμενο αιώνα να είναι ήδη μια πόλη φάντασμα.

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ

Οι πρώτοι Ναβαταίοι κάτοικοι της Πέτρας προέρχονταν από την Αραβία και ήταν στενά συνδεδεμένοι με τη λατρεία των βράχων και των πνευμάτων που κατοικούσαν σε αυτούς. Γι' αυτό το λόγο είχαν ανοίξει πολυάριθμες κόγχες στους βράχους της Πέτρας και τοποθετούσαν μια λαξευμένη στήλη στο εσωτερικό. Οι στήλες αυτές ονομάζονταν βαίτυλοι, που σημαίνει το σπίτι του Θεού. Με αυτό τον τρόπο τιμούσαν τον Αλ-Ούτσα και την κυρίαρχη θεότητα της θρησκείας τους, τον Ντουσχάρα, προστάτη της οικογενείας και του εμπορίου και σύμβολο σταθερότητας.

Οι Ναβαταίοι επηρεάστηκαν από τους γειτονικούς πολιτισμούς και ασπάστηκαν πολλές θεότητές τους: από τους Εδωμίτες τον θεό Κάους, από τους Έλληνες τον Ηρακλή, το Δία, τον Ήφαιστο και τη Δήμητρα, από τους Αιγυπτίους τον Θοτ. Επίσης δανείστηκαν πολλά στοιχεία από τη λατρεία του Ζαρατούστρα, των Περσών. Αλλά κατά βάση παρέμεναν πιστά προσκολλημένοι στη λατρεία των βράχων. Το πολυθεϊκό σύστημα λατρείας εγκαταλείφθηκε εντελώς με την έλευση του Χριστιανισμού.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΤΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

(Κριταί 1,36)

Στην Παλαιά Διαθήκη, από την εποχή του Ησαύ και του Ιακώβ, η περιοχή αυτή κατοικούνταν από τους Εδωμίτες (Ιδουμαίους), τους απογόνους του Ησαύ, γιου του Ισαάκ.

Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει ότι ο Κύριος έδωσε στον Ησαύ, ως κληρονομιά την περιοχή αυτή, που ονομάστηκε Σηείρ (Ιησούς του Ναυή 24,4). Αυτή η περιοχή ονομάσθηκε "Εδώμ" ή Ιδουμαία και βρισκόταν μεταξύ της Νεκράς και Ερυθράς θαλάσσης χώρα. Η ένεση στο κεφάλαιο 36, αναφέρεται στους απογόνους του Ησαύ και του Σηείρ, καθώς επίσης στους βασιλιάδες και στις φυλές των Εδωμιτών.

Την εποχή του Μωυσή, πριν οι Ισραηλίτες μπουν στη Χαναάν, τριγύριζαν γύρω από την ορεινή περιοχή του Σηείρ, σε απόσταση από τους Εδωμίτες, ώσπου κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια (Αριθμοί 33,34-35). Στη διάρκεια του ταξιδιού αυτού, οι Ισραηλίτες κατευθύνθηκαν προς τη Μισαδαΐ, κοντά στο όρος Ωρ (Χορ). Εκεί, στα σύνορα με την Εδώμ ο Μωυσής, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, ανέβηκε στο βουνό, έβγαλε τη στολή του Ααρών και τη φόρεσε στον Ελεάζαρ, το γιο του. Στην κορυφή του όρους Ωρ, ο Ααρών πέθανε (Αριθμοί 20,22-29. 33,37-39. Δευτερονόμιο 10,6. 32,50). Στο σημείο αυτό οι Άραβες έχουν χτίσει εκεί ένα ισλαμικό ναΐδριο.

Για πρώτη η Πέτρα αναφέρεται στο βιβλίο των Κριτών. Εκεί αναφέρεται ότι η περιοχή, την οποία κατείχαν οι Αμορραίοι, νότια της Χαναάν, εκτείνονταν από την ανωφέρεια της Ακραβίν και την πόλη της Πέτρας και πάνω (Κριταί 1,36).

Ο πρώτος ηγεμόνας των Ναβαταίων, με έδρα του την Πέτρα, ήταν ο Αρέτας ο Α΄ που μνημονεύεται και στην Παλαιά Διαθήκη. Ακόμη αναφέρεται και ο Εβραίος μέγας ιερέας Ιάσων, ο οποίος βρήκε καταφύγιο όταν εξορίστηκε στην Πέτρα.

ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΠΕΤΡΑΣ

Η αρχαία Πέτρα- Το Μοναστήρι

Όλη η πόλη της Πέτρας με τα κτίσματα της είναι λαξευμένη πάνω σε μαλακά ψαμμιτικά πετρώματα και αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο ενός αξιοθαύμαστου πολιτισμού. Η αρχιτεκτονική της πόλης έχει έντονη την επίδραση των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Τα καλύτερα διατηρημένα κτίρια είναι το θησαυροφυλάκιο ή αλλιώς Χαζνέ Φαραούν με μια πρόσοψη ύψους 40 μέτρων, το Μοναστήρι, το ρωμαϊκό θέατρο χωρητικότητας 15.000 ατόμων, τα λουτρά, ο εμπορικός δρόμος, ο βασιλικός τάφος της Υδρίας, ο τάφος του Ρωμαίου στρατιώτη, η πέτρα Ουμ-αλ-Μπιγιάρα που τοποθετούσαν τις προσφορές τους οι Ναβαταίοι για να λατρέψουν την άνοιξη, το δρόμο Σικ που αποτελεί το πέρασμα για να μπει κανείς στην πόλη της Πέτρας με τοίχους ύψους 50 μέτρων και τέλος τη μεγάλη τελετουργική πλατεία Ζιμπ Ατούφ με δυο οβελίσκους ύψους 6 μέτρων αφιερωμένους στους Αλ-Ούτσα και Ντουσχάρα που ταυτίζονταν με την Αφροδίτη και το Δία αντίστοιχα.

Οι βασιλικοί τάφοι

με την πρόσοψη ύψους 42 μέτρων