ΑΡΧΑΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΛΑΟΙ

 

ΙΩΝΙΑ - ΙΩΝΕΣ

 

Η ΙΩΝΙΑ

 

Η Αρχαία Ελλάδα το 430 π.Χ.

Ιωνία ονομάζεται η παράλια περιοχή της Μ. Ασίας, καθώς και μερικά νησιά στα οποία κατοικούσαν οι Ίωνες. Περιλαμβάνει το τμήμα της Μ. Ασίας που περιβάλλεται από τους ποταμούς Έρμο και Μαίανδρο. Σταδιακά η Ιωνία ταυτίστηκε με ολόκληρη την περιοχή των ανατολικών παραλίων του Αιγαίου λόγω της μεγαλύτερης εμβέλειας των Ιωνικών πόλεων έναντι των άλλων ελληνικών πόλεων της περιοχής αυτής.

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Ιωνίας εκτεινόταν από τον Έρμο ποταμό στα βόρεια μέχρι την αρχή της χερσονήσου της Αλικαρνασσού στα νότια. Δυτικά κατέληγε στην μεγάλη χερσόνησο της Ερυθραίας, ενώ δυτικά σε οροσειρές που χώριζαν την Ιωνία από την Λυδία και την Καρία.

 

Η αρχαία μικρασιατική Ιωνία αποτελείτο από δώδεκα πόλεις, τη Δωδεκάπολη. Οι δώδεκα αυτές πόλεις ήταν οι εξής: Φώκαια, Ερυθραί, Κλαζομεναί, Τέως, Λέβεδος, Κολοφών, Έφεσος, Μίλητος, Μνους, Πριήνη και τα νησιά Χίος και Σάμος. Αργότερα προστέθηκε και η Σμύρνη.

 

Η Ιωνία αρχικά υποτάχτηκε στους Λυδούς, Πέρσες και τέλος στους Ρωμαίους. Στην εποχή του Βυζαντίου η Ιωνία αποτελούσε τμήμα του θέματος της Σάμου. Υποτάχτηκε στους Τούρκους και το 1919 καταλήφτηκε πάλι από τους Έλληνες. Δυστυχώς, η μικρασιατική καταστροφή του 1922 όχι μόνο εμπόδισε την ένωση με την Ελλάδα, αλλά και άδειασε κυριολεκτικά την περιοχή από τους Έλληνες. Δυο εκατομμύρια Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρική γη και να έρθουν στην Ελλάδα.

 

 

ΟΙ ΙΩΝΕΣ

 

Η παλιότερη από τις τέσσερις αρχαίες ελληνικές φυλές. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ήταν το πρώτο από τα ινδοευρωπαϊκά φύλα που κατέβηκαν από το Βορά. Το όνομά τους οφείλουν, σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, στον Ίωνα, γιο του Ξούθου και της Κρέουσας και εγγονό του Έλληνα. Άλλοι πάλι αποδίδουν την ονομασία τους στην πολεμική κραυγή "ιά!" που συνήθιζαν να βγάζουν όταν πολεμούσαν.

Σύμφωνα με την Αγία Γραφή οι Ίωνες κατάγονται από τον Ιωύαν, γιο του Ιάφεθ και εγγονό του Νώε. Από τον Ιωύαν κατάγονται οι Ίωνες και οι Κητιαίοι, οι κάτοικοι της Ελλάδας και της Κύπρου (Γένεση 10,2).

 

 

ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Οι πρώτοι κάτοικοι της χώρας αναφέρονται οι Κάρες, οι Λέλεγες, οι Λυδοί, οι Φρύγες και οι Μαίονες. Γύρω στο 2000 π.Χ., οι Ίωνες ήταν το πρώτο από τα ινδοευρωπαϊκά φύλα που κατέβηκαν από το Βορά. Αρχικά εγκαταστάθηκαν στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, στην Αττική και στην Εύβοια. Πολύ αργότερα γύρω στο 1100 π.Χ., άρχισαν να ιδρύουν αποικίες στα παράλια της Μ. Ασίας. Η περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν, στο κεντρικό τμήμα της Μικράς Ασίας καθώς και τα νησιά Χίος και Σάμος ονομάστηκε από τότε Ιωνία.

 

Μετά από τους Ίωνες ήρθαν οι Αχαιοί που, ισχυρότεροι καθώς ήταν, τους έδιωξαν και τους ανάγκασαν να ζήσουν στη νότια Ελλάδα. Η κάθοδος των Αχαιών υπήρξε η αιτία να στραφούν οι Ίωνες στη Μ. Ασία και να ιδρύσουν εκεί αποικίες. Οι Ίωνες που παρέμειναν στην Ελλάδα συγχωνεύτηκαν γρήγορα με τις άλλες φυλές. Δε συνέβηκε το ίδιο με τους Ίωνες της Μ. Ασίας. Αυτοί, βρίσκοντας εύφορη και γόνιμη γη και χάρη στο οργανωτικά πνεύμα που τους διέκρινε, ανέπτυξαν γρήγορα σπουδαίο πνευματικό και καλλιτεχνικό πολιτισμό. Η Ιωνία άκμασε περισσότερο από το βόρειο τμήμα της Μικράς Ασίας που αποικίστηκε κυρίως από Αιολείς, αλλά και από το νότιο τμήμα που αποικίστηκε από Δωριείς. Οι Αθηναίοι υποστήριζαν ότι αυτοί ήταν οι πρώτοι και γνήσιοι Ίωνες. Η μετανάστευση των ελληνικών φύλων προς την δυτική ακτή της Μικράς Ασίας και προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ονομάστηκε πρώτος ελληνικός αποικισμός.

 

Οι Ίωνες ίδρυσαν δώδεκα ισχυρές πόλεις, τη Δωδεκάπολη, που κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. δημιούργησαν μία θρησκευτική ένωση, που ονομάστηκε κοινό των Ιώνων ή Ιωνική Δωδεκάπολις. Στην Δωδεκάπολη συμπεριλαμβάνονταν οι δώδεκα ισχυρότερες πόλεις των Ιώνων, η Μίλητος, η Μνούς, η Πριήνη, η Έφεσος, η Κολοφώνα, η Λέβεδος, η Τέως, οι Κλαζομενές, οι Ερυθρές η Φώκαια και οι νησιωτικές πόλεις Χίος και Σάμος. Κέντρο της ένωσης ήταν η χερσόνησος της Μυκάλης. Στην περιοχή αυτή το κοινό διοργάνωνε γιορτή, τα Πανιώνια.

 

Η ανάπτυξη της Ιωνίας προκάλεσε το μίσος των γειτονικών λαών, που ζητούσαν αφορμή να υποτάξουν την πλούσια γη της. Πρώτα υποτάχτηκε στους Λυδούς, που με βασιλιά τον Κροίσο στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., υποχρέωσαν τις Ιωνικές πόλεις (με εξαίρεση την Μίλητο) να πληρώνουν φόρο υποτελείας.

Την υποταγή στους Λυδούς αντικατάστησε η υποταγή στους Πέρσες. Ο βασιλιάς των Περσών Κύρος, αφού υπέταξε το βασίλειο των Λυδών και τους γύρω λαούς, μπήκε και στην Ιωνία το 540 π.Χ.. Έτσι η πλούσια γη της Ιωνίας έγινε κτήμα του βασιλιά των Περσών. Οι Ίωνες όμως δεν μπόρεσαν να υποφέρουν την περσική κατοχή και γρήγορα επαναστάτησαν, με τη βοήθεια του Αρισταγόρα, τύραννου της Μιλήτου. Η επανάσταση αυτή, γνωστή σαν "Ιωνική επανάσταση", άρχισε το 499 π.Χ. Ο Αρισταγόρας δέχτηκε τη βοήθεια των Αθηνών και της Ερέτριας, ενώ η Σπάρτη αρνήθηκε να προσφέρει βοήθεια. Έτσι οι Ίωνες, με τη βοήθεια και των άλλων Ελλήνων, κατευθύνθηκαν στην πρωτεύουσα της σατραπείας τις Σάρδεις, που την πολιόρκησαν και την κατέλαβαν. Αλλά οι Πέρσες, ισχυρότεροι καθώς ήταν, τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν και μάλιστα πολιόρκησαν τη Μίλητο. Το παράδειγμα της επανάστασης των Ιώνων το ακολούθησαν και οι άλλοι Έλληνες της Μ. Ασίας και έτσι ο πόλεμος γενικεύτηκε. Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στη Μίλητο, όπου οι Πέρσες κατόρθωσαν να υποτάξουν τους Έλληνες. Έτσι έληξε ο πρώτος πόλεμος των Ελλήνων με τους Πέρσες.

Οι Ίωνες επαναστάτησαν για δεύτερη φορά σαν μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας και κατόρθωσαν να ξαναποκτήσουν την ελευθερία τους. Οι πόλεις της Ιωνίας επανήλθαν στην Περσική αυτοκρατορία με την Ανταλκίδειο ειρήνη που ακολούθησε της λήξης του Κορινθιακού πολέμου. Απέκτησαν πάλι την ελευθερία τους στην εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, που απελευθέρωσε όλη τη Μικρά Ασία. Μετά της κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Ιωνία έγινε μέρος των Ελληνιστικών βασιλείων που ιδρύθηκαν στην περιοχή.

 

Αργότερα οι Ιωνικές πόλεις ακολούθησαν την τύχη της Ελλάδας και υποτάχτηκαν στους Ρωμαίους. Στην διάρκεια των τελευταίων περιόδων πολλές Ιωνικές πόλεις γνώρισαν μεγάλη, ακμή, κυρίως η πόλη της Εφέσου. Το κοινό των Ιώνων επανασυστάθηκε κατά την ελληνιστική περίοδο με την προσθήκη και της Σμύρνης στις υπόλοιπες δώδεκα πόλεις.

Στην εποχή του Βυζαντίου η Ιωνία αποτελούσε τμήμα του θέματος της Σάμου και ακολούθησε την τύχη της Ελλάδας. Υποτάχτηκε στους Τούρκους και το 1919 καταλήφτηκε πάλι από τους Έλληνες. Δυστυχώς, μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, η Ιωνία υποτάχτηκε και πάλι στην Τουρκία, στην οποία παραμένει μέχρι σήμερα.

 

 

Ο ΙΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

 

Οι Ίωνες ανέπτυξαν σπουδαίο πολιτισμό. Πρώτοι απ' όλους τους άλλους Έλληνες προόδευσαν στα γράμματα και στις τέχνες. Πολλοί φιλόσοφοι και σοφοί της αρχαιότητας κατάγονταν από τη γη της Ιωνίας. Από δω μεταδόθηκε ο πολιτισμός και στους άλλους Έλληνες. Κύρια και σπουδαία πνευματικά κέντρα ήταν η Μίλητος και η Έφεσος. Η Ιωνία θεωρείται πατρίδα του Ομήρου, του μεγαλύτερου ποιητή της αρχαιότητας. Από την Ιωνία κατάγονταν ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Ηράκλειτος, ο Αναξαγόρας και ο Εμπεδοκλής. Από την Ιωνία ήταν και ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος, η Ασπασία, γυναίκα του Περικλή, και ο ποιητής Ανακρέοντας.

 

Στην αρχιτεκτονική δημιούργησαν ένα δικό τους ρυθμό, τον "ιωνικό ρυθμό", που είναι χαρακτηριστικός για τη λεπτότητα, την κομψότητα και την ομορφιά του. Μνημεία του ιωνικού ρυθμού είναι ο ναός της Απτέρου Νίκης και το Ερεχθείο στην Ακρόπολη. Ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο, ιωνικού επίσης ρυθμού, θεωρήθηκε σαν ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου. Στη Μίλητο βρισκόταν το ιωνικό μαντείο των Διδύμων.

Οι Ίωνες είχαν ιδιαίτερη διάλεκτο, την "ιωνική". Σ' αυτήν τη γλώσσα έγραψε ο Όμηρος τα ποιήματά του, καθώς επίσης και ο Ησίοδος και ο Πίνδαρος. Η "αττική" διάλεκτος που μιλιόταν στην Αθήνα ήταν παρακλάδι της ιωνικής.