|
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ |
||||||||||||||||
|
Η Παναγία του Βράχου H Παναγία της Φανερωμένης στον Κάτω Ταρσό Φενεού
Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βράχου Νεμέας βρίσκεται γατζωμένη στο μέσον σχεδόν ενός απόκρημνου και βραχώδους όρους, του Πολύφεγγου, κοντά στον οικισμό της Κάτω Ταρσού Φενεού. Εντός του σπηλαίου υπάρχει το ναΐδριο και το καθολικό και σήμερα αποτελεί ιερό προσκύνημα πανελλήνιας ακτινοβολίας και σεβασμού. Πρόκειται για ένα επιβλητικό βραχώδη σχηματισμό με εντελώς κάθετες και σχεδόν λείες πλευρές. Το μέσο ύψος είναι γύρω στα 40-45 μέτρα και εκτείνεται σε συνολικό μήκος 800 μέτρων, πλησίον της οριογραμμής των νομών Αχαΐας και Κορινθίας. Μια από τις κοιλότητες έχει αποκτήσει θρησκευτικό ενδιαφέρον, αφού εκεί είναι χτισμένη η Ιερά Μονή της Παναγίας του Βράχου.
Η Μονή απέχει από τη Νεμέα μόλις ένα χιλιόμετρο. Ο δρόμος μας φέρνει στη λιθόκτιστη, τοξωτή είσοδο, από την οποία μπαίνουμε στην στενή αυλή, έχοντας πάντα «δίπλα» μας το βράχο. Δεξιά και αρκετά ψηλά βρίσκονται τα κελιά και το Καθολικό της Μονής, ενώ στην άκρη της αυλής υπάρχει ένα ημιερειπωμένο, διώροφο κτίσμα. Στον τοίχο του, προς τον γκρεμό υπάρχουν πολεμίστρες. Κοντά στην είσοδο η πέτρινη σκάλα με τα 70 σκαλοπάτια της και τις πολλές στροφές, ανεβαίνει κατακόρυφα το βράχο και καταλήγει σε μικρό πλακόστρωτο εξώστη, εδώ προστατευόμαστε από τείχος, κι αυτό με πολεμίστρες. Στο μέσο του υψώνεται πετρόκτιστο αψιδωτό κωδωνοστάσιο. Στην άλλη άκρη του εξώστη υπάρχει ο ναΐσκος της Παναγίας. Στην εξωτερική όψη της τρίπλευρης κόγχης του ναού υπάρχει θωράκιο με διακοσμητικά σχέδια βυζαντινής τεχνοτροπίας. Γενικά σε διάφορα σημεία παρατηρούνται βυζαντινής τέχνης διακοσμητικά, οδηγώντας μας σε συμπέρασμα ότι προέρχονται από την παλιά Μονή.
Το ιστορικό της Μονής
Κατά την παράδοση, ο ναός της Παναγιάς στον βράχο του Ταρσού ιδρύθηκε ως εκπλήρωση τάματος από κάποια γυναίκα από το χωριό Ταρσός, η οποία σώθηκε ως εκ θαύματος κατά την άλωση της Βυζαντινής Ταρσού (ο Ταρσός την εποχή εκείνη ήταν Επισκοπή και είχε επίσκοπο Ταρσού) από τον Μωάμεθ Β' τον κατακτητή το 1458. Ο Μωάμεθ πολιόρκησε το κάστρο της Ταρσού και ανάγκασε τους πολιορκημένους να παραδοθούν. Από αυτούς που παραδόθηκαν, πολλοί φονεύτηκαν, άλλοι συνελήφτηκαν αιχμάλωτοι και κάποιοι κατόρθωσαν να σωθούν. Από τις γυναίκες άλλες τις πήραν μαζί τους σκλάβες και άλλες τις γκρέμισαν στον βράχο του Ταρσού (κατά άλλους, μερικές γυναίκες του Ταρσού πήδηξαν μόνες τους από τον βράχο για να μην γίνουν σκλάβες των Τούρκων και έτσι έγινε ο βράχος του Ταρσού ένας δεύτερος "Ζαλογγος" ) που είναι τώρα ο ναός της Παναγιάς. Μια νεαρή μητέρα με το μωρό στην αγκαλιά της ικέτευε να λυπηθούν το παιδί της . Οι Τούρκοι όμως δεν συγκινήθηκαν καθόλου και την έριξαν στον βράχο μαζί με το μωρό. Εκείνη , όμως , επικαλέστηκε την βοήθεια της Παναγίας: "Παναγιά μου , σώσε μας ! "και ω, του θάυματος! , η γυναίκα βρέθηκε στην βάση του κάθετου βράχου στα 100 μέτρα , σώα και αβλαβής . Από ευγνωμοσύνη για την σωτηρία της η γυναίκα αυτή διαμόρφωσε την σχισμή του βράχου σε ναό, βάζοντας κάποιες εικόνες.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για την τοποθεσία της έδρας της Επισκοπής Πολυφέγγους που αναφέρεται από το 1292 έως το 1458, οπότε το κάστρο κυριεύθηκε από τον Μωάμεθ τον Πορθητή. Τότε άρχισε και η παρακμή της με την οριστική παύση της το 1608. Χειρόγραφο του Γάλλου Pouqueville (1730) αναφέρει ότι το Πολυφέγγος δεν είναι παρά «ένας ψηλός βράχος με 36 εκκλησίες, 60 σπηλιές και μια στέρνα», πιθανόν ως εκκλησίες να χαρακτηρίζει τα ασκητήρια των μοναχών. Σε εκκλησιαστικό έγγραφο, όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αλέξιος Α' ο Κομνηνός (1081-1118) μ.χ.) μνημονεύεται η ίδρυση Επισκοπής Ταρσού και Ζήμαινας και σαν Επισκοπή Ταρσοκορώνης. Αυτό δηλώνει ότι οι Ταρσοί αριθμούσαν αρκετές εκατοντάδες κατοίκων και γι' αυτό τους δόθηκε η ονομασία "Μεγάλοι Ταρσοί ".
Η Μονή ξεκίνησε να κατασκευάζεται στις αρχές του 16ου αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 17ο αιώνα. Το 1631 ανακηρύχθηκε επίσημα Μονή με την άδεια της Υψηλής Πύλης. Η Παναγία του Βράχου είχε μεγάλη συμβολή στον αγώνα της απελευθέρωσης του γένους. Στα χρόνια εκείνα το ιερό τέμπλο της Μονής ήταν επίχρυσο, σημάδι του πλούτου που συσσώρευσε εκεί ο σεβασμός και η πίστη των ανθρώπων. Εντός του σπηλαίου υπάρχει και σώζεται ως σήμερα πηγή, αγίασμα, το οποίο και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τροφοδοτούσε και δρόσιζε τους πατέρες και τους αγωνιστές που έβρισκαν εκεί ασφάλεια σε περιόδους επιδρομών. Όταν χτιζόταν η Μονή οι χτίστες δεν ήταν δεμένοι και ουσιαστικά πατούσαν πάνω στα βράχια. Μία μέρα όμως δύο από αυτούς έτυχε και έπεσαν. Ο πρώτος καθώς έπεφτε φώναξε -Μαμά μου! και δυστυχώς απεβίωσε. Αντίθετα ο δεύτερος φώναξε -Παναγία μου! και σώθηκε εκ θαύματος.
Η μεταβυζαντινή μονή της Παναγίας του Βράχου χτίστηκε μετά την καταστροφή του οικισμού του Πολυφέγγους και βρίσκεται σφηνωμένη στην ανατολική και εντελώς κάθετη πλευρά του μονολιθικού βράχου της Πολυφέγγους. Η τοπική παράδοση για τη δημιουργία της αναφέρει ότι στο σημείο όπου χτίστηκε έπεσε ένα μικρό αγόρι ο Λεόντιος, ο οποίος αργότερα βρέθηκε σώος και αβλαβής. Οι γονείς του καθώς έψαχναν να τον βρουν επικαλέσθηκαν τη Θεοτόκο ζητώντας τη βοήθεια Της. Μετά από λίγο το παιδάκι βρέθηκε αρτιμελές, σώο και αβλαβές στο σημείο της πτώσης του γονατιστό να προσεύχεται… Γονείς και συντοπίτες έμειναν έκθαμβοι. Αμέσως έγιναν έρανοι σε όλη την επαρχία και με τα χρήματα εκείνα κτίστηκε ο Ναός της Παναγίας και τα γύρω κελιά! Όμως, παραμένει άγνωστο το πότε ακριβώς κτίστηκε η Μονή καθότι τα σχετικά αρχεία έχουν καταστραφεί από εμπρησμούς και λεηλασίες από Τουρκαλβανούς το 1770. Σώθηκαν μόνο οι εικόνες του τέμπλου, κάποια ιερά σκεύη και η ορειχάλκινη κυκλική σφραγίδα της Μονής. Η σφραγίδα εικονίζει την Παναγιά να κρατά στην αγκαλιά της τον Ιησού και την επιγραφή «Μοναστήρι Παναγιάς Πολυφέγγους του Βράχου 1633». Επίσης μνημονεύεται σε Ενετικά έγγραφα του 1698. Στο εν λόγω κείμενο γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην «αρχαία μεγάλη και ασημοσκέπαστη» θαυματόβρυτη εικόνα της Παναγίας στην οποία οφείλεται η μεγάλη ευσέβεια και λατρεία του λαού. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνει και το λαϊκό θρύλο της διάσωσης του μικρού Λεοντίου καθότι το παιδάκι εικονίζεται γονατισμένο να βαστάζει στον ώμο του Σταυρό μπροστά στην Παναγία κοιτώντας την με «ευλαβητική προσήλωση». Κοντά σε αυτό διαβάζει κανείς: «Χαίροις Λεόντιε». Επίσης, το 1767 επισκέφθηκε την Μονή του Βράχου ο Άγγλος αρχαιολόγος Χάνδληρ ο οποίος βεβαιώνει ότι είδε στον τοίχο επιγραφή αποτελούμενη από τις δύο αυτές λέξεις: «Λεόντιε Χαίρε».
Η Παναγία του Βράχου γνώρισε μεγάλες δόξες από τις αρχές του 19ου αι. μέχρι και την εποχή του Καποδίστρια, ενώ κατά τη διάρκεια της Επανάστασης προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στον Αγώνα του 1821. Συγκεκριμένα, κατά τις μάχες που έδωσε ο Κολοκοτρώνης με τα παλληκάρια του εναντίον του Δράμαλη, το Μοναστήρι είχε μεταβληθεί σε «νοσοκομείο και άσυλο των τραυματιών και των αρρώστων. Στον περίβολό του αναπαύονται τα οστά μερικών εκ των ηρώων της εποποιίας του Ιουλίου του 1822». Τα χρόνια εκείνα διάσημος υπήρξε ο ηγούμενος της Μονής Δανιήλ (κατά κόσμον Ασημακόπουλος). Ο Δανιήλ ο οποίος λεγότανε κοινώς Χαλκιανιώτης λόγω της καταγωγής του από τα Χαλκιάνικα των Καλαβρύτων ήταν λόγιος, ευφυέστατος, δραστήριος και φιλόπατρις. Είχε μυηθεί στα της Φιλικής Εταιρείας και διηύθυνε τη Μονή από το 1809. Ο «αγαθός αυτός Λευίτης» είχε γνώσεις πρακτικής θεραπευτικής και μπορούσε να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στους πληγωμένους. Ήξερε να κατασκευάζει αλοιφές για την επούλωση των τραυμάτων και είχε γνώση της αντισηψίας, αφού χρησιμοποιούσε τη ρακή για το πλύσιμο των πληγών. Για την ανορθόδοξη εθνική δράση του Ηγουμένου Δανιήλ διηγούνται το ακόλουθο χαρακτηριστικό ανέκδοτο… Στην Κόρινθο ζούσε την εποχή εκείνη ο περίφημος Κιαμήλμπεης, ο βαθύπλουτος Οθωμανός άρχοντας, ο τιτλοφορούμενος ενδοξομεγαλοπρεπέστατος, εφέντης, ζαδές, βοεβόντας και ζαπίτης (δυνάστης) της Κορινθίας. Ο Δανιήλ ήταν έμπιστος φίλος του Οθωμανού και αντιπρόσωπος του για τα κτήματά του στη Νεμέα. Δύο έτη λοιπόν, προ της Επαναστάσεως ο ευφυής ηγούμενος υπέβαλε στον Κιαμήλμπεη «αίτηση» των Νεμεατών ότι δήθεν υποφέρουν οικονομικά και τον παρακαλούσε να τους λυπηθεί και να τους χορηγήσει δάνειον 200.000 γρόσια. Ο Κιαμήλ εσυγκινήθη από τη γλαφυρή περιγραφή του Δανιήλ και δέχτηκε ασμένως να χορηγήση το δάνειο. Όμως, μετά από λίγες ημέρες ο ηγούμενος του λέει: – «Εφέντη μ’. Οι Νεμεάτες δεν θέλουν να υπογράψουν με τους όρους που τους είπα. Είναι κακόπιστοι άνθρωποι και θέλουν τα χρήματα άτοκα. Άφησε τους λοιπόν στη δυστυχία τους. Ας πεθάνουν από την πείνα!» Αυτό ήταν αρκετό για τον Κιαμήλη, που «αν και Τούρκος» είχε μια φιλανθρωπία που έμεινε παροιμιώδης εκείνη την εποχή στην Κορινθία. Διέταξε τον Δανιήλ να δεχθεί 100.000 γρόσια δια τους «πάσχοντας Νεμεάτες» οι οποίοι ούτε έπασχαν οικονομικά, ούτε δάνειο είχαν ζητήσει. Όλη αυτή η ιστορία ήταν επινόηση του δαιμόνιου ηγουμένου ο οποίος σκέφθηκε να ενισχύσει τον Ιερό Αγώνα με την… «ευγενή χορηγία» ενός Οθωμανού «σπόνσορα». Έτσι, ο Δανιήλ έλαβε τα τούρκικα γρόσια και τα έκανε μπαρουτόβολα με τα οποία οι στρατιώτες του Κολοκοτρώνη -στα Δερβενάκια- έστειλαν «τα χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάνα» μαζί με τον «δροσερό μαΐστρο» και τον «αέρα του πελάου», όπως μας θυμίζει το σχετικό ιστορικό δημώδες άσμα…
Η ιερή εικόνα
Η Ιερά Εικόνα φυλάσσεται σήμερα στο Μετόχι του Αγίου Αθανασίου για μεγαλύτερη προστασία. Χαρακτηρίζεται ως Παναγία του Πάθους. Δεξιά και αριστερά της στο επάνω μέρος έχει ζωγραφισμένους δυο Αγγέλους γονυπετείς. Επιγράφεται ως «Ἡ Ἀμόλυντυος Παρθένος» και κάτω από τον δεξιό Άγγελο και αριστερά της κεφαλής του Χριστού (Βρεφοκρατούσα) γράφει: «Ὁ τό χαῖρε πρίν τῇ Πανάγνῳ μηνύσας σύμβολα τοῦ Πάθους προδεικνύει Χριστός δέ θνητήν σάρκα ἐνδεδυμένος πότμον δεδοικώς δειλιᾶ ταῦτα βλέπων». Τα θαύματα της είναι πάμπολλα και έχουμε πάρα πολλές μαρτυρίες θαυματουργικών επεμβάσεων της. Το 1936, επί ηγουμενίας Χριστόφορου Βλάχου, ιερόσυλοι σύλησαν το εξ΄ αργύρου επικάλυμμα της Εικόνος και άρπαξαν όλα τα αφιερώματα και τα τιμαλφή, προσφορές των πιστών. Μάλιστα ένας εκ των ιερόσυλων, φεύγοντας πυροβόλησε την Εικόνα, η οποία μέχρι και σήμερα φέρει τον τραυματισμό αυτό στη δεξιά χείρα της Παναγίας μας. Αμέσως αυτή άρχισε να βγάζει αίμα και να δακρύζει. Έτσι μέχρι και σήμερα έχει μία μεγάλη τρύπα στο χέρι της.
Ο Ναός
Τα κελιά της Μονής φωτίζονται αμυδρά και επικοινωνούν μεταξύ τους με εσωτερικές πόρτες. Η στέγη σε όλα είναι πέτρινη, θολωτή και παραπέμπει σε κατακόμβες. Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Απλή βασιλική, με θολωτή πέτρινη στέγη, σκεπασμένη εξωτερικά από κεραμίδια. Η στέγη φθάνει ως το ύψος του σπηλαίου, το οποίο έχει ενσωματωθεί στον κύριος ναό, τυπικό δείγμα σπηλαιοεκκλησίας. Στο ναό μπαίνουμε από πλαϊνή πόρτα, ενώ ακριβώς απέναντι υπάρχει άλλη πόρτα που οδηγεί στον εξώστη. Το μήκος του ναού εσωτερικά είναι 5,60 × 2.70 μέτρα. Οι επιφάνειες των τοίχων του κτιστού μέρους του κυρίως ναού, του ιερού της οροφής φέρουν τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, οι οποίες έχουν υποστεί φθορές από την υγρασία και τον καπνό, αλλά και βανδαλισμούς. Η ιδιαιτερότητα εντοπίζεται στην τοιχογραφία πάνω από την Αγία Τράπεζα. Εικονίζεται ο Χριστός, όμως στις τέσσερις γωνίες, αντίς για τους 4 Ευαγγελιστές, όπως συνηθίζεται, υπάρχουν τα ζώα της αποκάλυψης. Στο βάθος του σπηλαίου, υπάρχει φυσική δεξαμενή.
Ο ναός σήμερα κοσμείται από αξιόλογες εικόνες , όπως της Παναγίας, του Χριστού, Κοιμήσεως της Θεοτόκου , οι οποίες χρνονολογούνται στα 150 έτη και είναι έργα του αγιογράφου Ασημάκη Σκαλτζά. Επίσης υπάρχει και η φορητή εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας 200 ετών και πλέον. Η εικόνα αυτή έχει διαστάσεις 37Χ29 και είναι ζωγραφισμένη πάνω σε μονοκόμματο πελεκητό ξύλο . Εικονίζει την Παναγία από τη μέση και πάνω να κρατάει το θείο βρέφος, υποβαστάζοντάς το με το δεξί χέρι της. Μια πέτρινη σκάλα φθάνει στον πρόναο, μετά στο τρίτο επίπεδο βρίσκεται το ιερό που μέσα αναβλύζει πηγή με αγίασμα. Αριστερά του ναού υπάρχει μια πολύ χαμηλή είσοδος όπου οδηγεί στην καταβόθρα. Η Ιερά Μονή εορτάζει την 15η Αυγούστου, εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Βικιπαίδεια, Πεμπτουσία, mythicalpeloponnese.gr, allovergreece.com
|
||||||||||||||||
|
|
