|
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΒΛΑΧΕΡΝΙΤΙΣΣΑ |
||||||||||||||||
|
Η Παναγία η Βλαχερνίτισσα, η κυοφορούσα Παρθένος
Η Παναγία Βλαχερνίτισσα ή Βλαχερνιώτισσα είναι εικονογραφικός τύπος, στην οποία η Θεοτόκος εικονίζεται μετωπικά, στηθαία ή ολόσωμη, με τα χέρια εκατέρωθεν υψωμένα σε στάση δέησης. Το βρέφος Ιησούς παριστάνεται μέσα σε μετάλλιο μπροστά στο στήθος της. Δεν πρόκειται για βρεφοκρατούσα Παναγία, αφού το παιδί Ιησούς βρίσκεται σε μετάλλιο και πάνω από το στήθος της Παναγίας, η οποία δεν το κρατά και δείχνει τον ευρισκόμενο ακόμα στην κοιλιά της Θείο Λόγο. Πρόκειται για την Παρθένο της συλλήψεως ή Κυοφορούσα Παναγία. Ανάγει την αρχή της στους Πρωτοχριστιανικούς χρόνους. Η παλαιότερη ανάλογη σύνθεση βρέθηκε στη Ρωμαϊκή κατακόμβη του Cimitero Maggiore και χρονολογείται στον 4ο αιώνα. Την ονομασία της Βλαχερνίτισσα την πήρε από μία θαυμάσια και θαυματουργό ομοιότυπη εικόνα, που βρισκόταν κατά τους βυζαντινούς χρόνους στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη. Ο Φώτιος περιέγραφε μια τέτοια στη Νέα Εκκλησία του Παλατίου στην Κωνσταντινούπολη. Εντοπίζεται και στην κόγχη του Βήματος του ναού της Αγίας Σοφίας (11ος αιώνας), όπως και στα νομίσματα των αυτοκτατόρων Κωνσταντίνου Θ' Μονομάχου, Μιχαήλ ΣΤ', Κωνσταντίνου Δούκα και σε μολυβδόβουλα. Αρχικά αναπαρίστατο δεομένη χωρίς το παιδί Ιησού και στη συνέχεια προστέθηκε το Θείο Βρέφος, οπότε έχουμε τον επικρατούντα τύπο της Βλαχερνίτισσας. Με την τελευταία παραλλαγή την βρίσκουμε σε Κομνηνάτα (11ος αιώνας), σφραγίδες, γλυπτά (Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους, εκκλησία Santa Maria Mater Domini της Βενετίας) και στη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Η ίδια σύνθεση στη Δύση και στη Ρωσία είναι γνωστή ως Holy Virgin of the Sign (Αγία Παρθένος του Σημείου), γιατί ο Χριστός στο προστήθιο μετάλλιο της Παναγίας ανακαλεί το "σημείον" της Προφητείας του Ησαΐα: «δώσει Κύριος αυτός υμίν σημείον ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Εμμανουήλ» (VII, 14).
Για την προέλευση, την πρωτοτυπία και την ποιότητα του εικονογραφικού τύπου της Βλαχερνίτισσας αναφέρει τα εξής γενικά ο διαπρεπής φιλόσοφος, ιστορικός τέχνης και συγγραφέας Titus Burckhardt (1908-1984): «…Κάποιοι άλλοι τύποι εικόνας – όπως αυτή της Holly Virgin of the Sign, που παριστάνει την Αγία Παρθένο σε στάση προσευχής (Βλαχερνίτισσα)… είναι πειστικοί (ως πρότυπα καθαγιασμένα απ’ την Παράδοση, ως αυθεντικά και παγιωμένα πρωτότυπα, που επιτρέπουν την αναπαραγωγή τους με τρόπο πιστό στο νόημα τους), παρά την απουσία οποιασδήποτε πληροφορίας που να καθορίζει την προέλευση τους, λόγω της πνευματικής τους ποιότητας και του έκδηλου συμβολισμού τους, ο οποίος μαρτυρεί την «ουράνια» προέλευση τους. Κάποιες παραλλαγές αυτών των πρωτοτύπων έχουν "αγιοποιηθεί" στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, λόγω των θαυμάτων που έλαβαν χώρα με τη μεσολάβηση τους, ή εξ αιτίας της δογματικής και πνευματικής τελειότητάς τους».
Είναι η υπέρμαχος Στρατηγός, που σε ανάμνηση της βοηθείας της Αγαπημένης Μητέρας απέναντι στους υπερασπιστές του Βυζαντίου εναντίον των Περσών και των Ρώσων, γράφτηκε ο γνωστός σε όλους Ακάθιστος Ύμνος. Από τους Βυζαντινούς συγγραφείς μαθαίνουμε για το απαράμιλλο κάλλος που είχε ο Ναός που ήταν αφιερωμένος προς τιμή Της καθώς και τα άπειρα θαύματα που πραγματοποίησε η Παναγία κατά την διάρκεια της πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Αβάρους το 626… Η εικόνα της Θεοτόκου της Βλαχερνίτισσας, έσωσε την Πόλη από τον κίνδυνο και κατόπιν εψάλη στο ναό ο Ακάθιστος Ύμνος. Όπως αναφέρει η παράδοση, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας καλύφτηκε η εικόνα μέσα στον νότιο τοίχο του ναού της Παναγίας των Βλαχερνών από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ε’ (741-775) για να εξουδετερωθεί η προς εκείνη αποδιδόμενη τιμή από τους Βυζαντινούς, όμως αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο κατά την περίοδο της βασιλείας του Ρωμανού Γ’ Αργυρού (11ος αιώνας).
Βικιπαίδεια, e-mesara.gr, orizontespress.gr
|
||||||||||||||||
|
|
