|
Η Παναγία η
Αράπισσα στην Τρίγλια
Τριγλιανοί συγγραφείς αναφέρουν στα βιβλία τους για την εικόνα της Παναγίας
που υπήρχε στη Μονή Μηδικίου ή Μονή των Πατέρων με το προσωνύμιο «Παναγία η
Αράπισσα»(1)
Μια από τις πολλές Μονές που ιδρύθηκαν στην Τρίγλια της Βιθυνίας τον 8ο – 9ο
αιώνα είναι και η περιώνυμος Μονή Μηδικίου ή των Πατέρων. Ιδρύθηκε το 780.
Είναι κτισμένη μεταξύ δύο λόφων (Σταυροπήδι= Σταυροπήγιον και Μικρά Αλώνια )
μέσα σε μια κατάφυτη κοιλάδα με πολλά νερά, κοντά στη θάλασσα, απέχει ένα
τέταρτο της ώρας με τα πόδια από την Τρίγλια. Η καταπληκτική της θέση
προσέλκυε πολλούς μοναχούς.
Εξωτερικά, η Μονή έμοιαζε με φρούριο και είχε βίγλα (=πυργίσκος,
παρατηρητήριο). Υπέστη επιθέσεις από Φράγκους κατά τον 12ο αιώνα και από
Τούρκους τον 14ο και 15ο αιώνα. Οι συχνές πυρκαγιές κατά καιρούς αλλοίωσαν
το Καθολικό της Μονής (κυρίως Ναός), αφιερωμένο στον Άγιο Σέργιο, και όλο το
κτηριακό συγκρότημά της. Μετά από καταστροφές και πυρκαγιές ακολουθούσαν
ανοικοδομήσεις και επισκευές. Στη μεσημβρινή του πλευρά, ο ναός είχε
παρεκκλήσι.
Εσωτερικά, ο Ναός
είχε εντυπωσιακές τοιχογραφίες άξιες θαυμασμού και
χρυσές εικόνες στο εικονοστάσιο (τέμπλο) και στο σύνθρονο. (2)
Στο
ναό λόγω του ατελούς φωτισμού επικρατούσε ημίφως. Οι εικόνες του τέμπλου της
« κρατούσης τον παίδα Ιησού Θεοτόκου» και του «Χριστού ευλογούντος»
εγγράφησαν (αγιογραφήθηκαν) από τον Κρητικό ζωγράφο Φιλάρετο.
Κατά τον 16ο αιώνα, μετά από πυρκαγιά, η Μονή ανοικοδομήθηκε και έγιναν
τοιχογραφίες Βιβλικών γραφικών παραστάσεων που εξιστορούν: τον βρυγμόν των
οδόντων, το άσβεστον πύρ, τον ακοίμητον σκώληκα, το σκότος το εξώτερον, τον
τάρταρον, τα καταχθόνια και την γέεναν του πυρός. Η Μονή ακολουθούσε το
σύστημα των «Ακοιμήτων» μοναχών.
Oι
παραπάνω πληροφορίες αναφέρονται
στο βιβλίο του
Τρύφωνα
Ε. Ευαγγελίδη «Βρύλλειον Τρίγλεια» , ο οποίος γράφει για την εικόνα της
Παναγίας της Αράπισσας
στη Μονή Μηδικίου ή των Πατέρων ως εξής: « Εν τω ιδιαιτέρω παρεκκλησίω
υπήρχε και η Παναγία η
Αράπισσα, ως του σκοτεινού χρώματος αυτής ονομασθείσα ούτω».
Ο Τρύφων
Ε. Ευαγγελίδης γράφει
ότι επισκέφθηκε για τελευταία φορά την Μονή Μηδικίου την 3η Αυγούστου 1922.
Ο Αναστάσης Τακάς στο βιβλίο «Ο Μονόλογος» γράφει για την Παναγία
την Αράπισσα «
...στο Μοναστήρι των Πατέρων με ζωγραφιστά στο βαθύ ντουβάρι μπαίνοντας, τον
«Άδη τον Αχόρταγο» ,και, μέσα στο σκοτεινό παρεκκλήσι την Πεναϊα την
Αράπισσα .
Η γλωσσολόγος Ελένη
Παπαδοπούλου στη
μελέτη της για τα Τοπωνύμια της Τρίγλιας γράφει για το τοπωνύμιο Μοναστήρι
των Πατέρων
και έχει από το αρχείο του
ΚΜΣ (Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών)
καταχωρημένη μεταξύ των άλλων την παρακάτω πληροφορία: «Το Μοναστήρι των
Πατέρων ή των Αγίων Πατέρων λεγόταν και Μονή Μηδικίου [...]Βρισκόταν δίπλα
στο χωριό σχεδόν ένα τέταρτο δρόμο προς τα μεσόγεια. Η εκκλησία ήταν μεγάλη,
θα χωρούσε και πεντακόσια άτομα. Τρούλο δεν είχε, δίρριχτη ήταν η στέγη.
Πόρτες είχε δύο, την κεντρική, στη μέση και μια δεξιά. Απέναντι στη δεξιά
πόρτα ,στον τοίχο, ήταν ιστορημένη
η
Παναγία η Αράπισσα, ποίος ξέρει γιατί τη λέγαν έτσι ; κάτι άγιοι με ματάρες-
που να κοιμηθείς τη νύχτα άμα τα 'βλεπες! Μπαίνοντας στην κύρια είσοδο,
απέναντι, επάνω ήταν ιστορημένη η Δευτέρα Παρουσία.[...] Την Τρίτη
της Διακαινησίμου γινόταν εδώ μονοεκκλησιά(3)
και στους Χαιρετισμούς λειτουργούσε επίσης η εκκλησία, εκεί διάβαζαν της
Παναγίας τα γράμματα. Ήταν εξοχική τοποθεσία και πήγαινε ο κόσμος. Φυσικά
την Τρίτη της Διακαινησίμου ήταν Άνοιξη, πάνω στην εποχή , παιδιά, γυναίκες,
άνδρες, εκεί εκκλησιάζονται όλοι. Αλλά το περισσότερο πήγαιναν για
διασκέδαση κάτω από τις καρυδιές μες στα νερά».
Συνεχίζει η Ελένη
Παπαδοπούλου με μια άλλη πληροφορία από το ΙΑ (Αρχείο Ιστορικού Λεξικού
Ακαδημίας Αθηνών): « [...] Ήταν
μεγάλο μοναστήρι. Είχε τετρακόσιους καλογέρους πριν[...]Είναι πολύ αρχαία.
Είχε και Παναϊα Αράπισσα παρα δω μεριά από το ιερό. Σε μια εκκλησία είχε δύο
μέσα (δισυπόστατος). Ήταν χτιστή στον τοίχο».
Σημειώσεις
(1) Στο
Ελληνικό λεξικό
Τεγόπουλος-Φυτράκης, Ελευθεροτυπία 1993 αναφέρεται : Αράπισσα= θηλυκό του
ουσιαστικού
Αράπης
(από το αραβικό
Arap),
αιθιοπική φυλή, ειδικότερα Αιγύπτιος, Άραβας και ο πολύ μελαχρινός.
Από το Τούρκικο λεξικό της Νέας Ελληνικής
Ι. Τ. Παμπούκη (Τόμος Α', Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα 1988)
καταγράφουμε τα εξής: Ο Αράπης προέρχεται από το αραβικό
Arap
= Άραβας, Αιγύπτιος, Αιθίοπας και κάθε μαύρος γενικά.
Αραπιά= η Αραβία και η Αίγυπτος,
Αράπισσα= η Αραπίνα, η μαύρη γυναίκα.
Το Τριγλιανό επώνυμο Αραπκιλής
προέρχεται από το
Arap
+ Κilik=
μορφή, εμφάνιση, δηλαδή Αραπκιλής= αραπόμορφος ή μαυριδερός ή
αυτός που έχει ομορφιά αράπικη.
(2) Σύνθρονο=
σειρά καθισμάτων μέσα στον ιερό ναό, πίσω από την Αγία Τράπεζα που έχουν
μορφή θρόνου και προορίζονται για κληρικούς.
(3)[/b
]Μονοεκκλησιά= συλλείτουργο: Θεία λειτουργία από δύο ή περισσότερους
κληρικούς.
Απανταχού Τριγλιανοί Απόγονοι
|
