ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΨΑΛΜΟΙ

Ο Δαβίδ

Πολλές φορές στην εκκλησία διαβάζονται κείμενα ή ψάλλονται ύμνοι από ένα βιβλίο, που ονομάζεται Ψαλτήρι ή Βιβλίο των Ψαλμών. Είναι ένα θαυμάσιο βιβλίο που αγαπούν οι χριστιανοί και που βοήθησε ουσιαστικά τους Έλληνες στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αιώνες τώρα η Εκκλησία μας αντλεί πνευματική τροφή, όπως παλιά και ο ισραηλιτικός λαός, από αυτό το εξαίρετο βιβλίο.

Το βιβλίο των Ψαλμών είναι μια συλλογή 150 ποιημάτων. Είναι το πιο γνωστό και αγαπητό βιβλίο της Παλαιάς ∆ιαθήκης. Οι «Ψαλμοί» πήραν το όνομά τους από το ψαλτήρι, ένα δεκάχορδο μουσικό όργανο που συνόδευε το τραγούδι τους. Το βιβλίο των Ψαλμών συνδέθηκε με το όνομα του βασιλιά Δαβίδ, επειδή δεν ήταν μόνο μουσικός, αλλά είχε και τη φήμη σπουδαίου ποιητή. Οι περισσότεροι από τους ψαλμούς είναι έργα δικά του. Τα ποιήματα των Ψαλμών ήταν βέβαια ύμνοι για τον ιουδαϊκό Ναό και τη Συναγωγή, αλλά έγιναν οι πιο αγαπητοί ύμνοι και για τη χριστιανική Εκκλησία. Σε κάθε χριστιανική ακολουθία απαγγέλλονται στίχοι ή ολόκληροι ψαλμοί.

Στους ψαλμούς ο πιστός πολύ συχνά υμνεί, ευλογεί, δοξάζει το Θεό. Ομολογεί, δηλαδή, ότι αναγνωρίζει τις ευεργεσίες και τις δωρεές που ο Θεός του προσφέρει και τον ευχαριστεί γι’ αυτές. Με άλλα λόγια είναι μια φωνή ευγνωμοσύνης του ανθρώπου προς τον Πλάστη του, επειδή νιώθει την ανάγκη να έχει μια ζωντανή σχέση μαζί του.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ

Οι συγγραφείς των Ψαλμών κατέγραψαν αυτό που αισθάνονταν οι ίδιοι, αλλά και ο λαός σε συγκεκριμένες στιγμές της ιστορίας του. Περιγράφουν το θαυμασμό για το μεγαλείο του Θεού, την ταπείνωσή τους για τα ανθρώπινα λάθη και πάθη, την ελπίδα τους για τη σωτηρία. Οι Ψαλμοί για το λόγο αυτό διαιρούνται στα εξής είδη:

1) Ύμνοι προς το Θεό: Σ' αυτούς υμνείται το μεγαλείο της δημιουργίας και της σοφίας του Θεού. Η θέα της φυσικής ομορφιάς προξενεί θαυμασμό για τη σοφία της δημιουργίας. Αυτή την ομορφιά και το Δημιουργό της εξυμνούν Ψαλμοί αυτοί.

2. Ευχαριστήριοι Ψαλμοί: Η αγάπη και η φροντίδα, η προστασία και η καθημερινή αίσθηση της παρουσίας του Θεού είναι το θέμα αυτών των Ψαλμών. Οι ποιητές μαζί με το λαό τον ευχαριστούν για τις ευεργεσίες που καθημερινά τους χαρίζει.

3. Ψαλμοί μετανοίας: Υπάρχουν Ψαλμοί που με θρηνητικό ύφος ζητούν από το Θεό συγχώρηση για σφάλματα που διέπραξε είτε ο ποιητής ο ίδιος, είτε ο λαός του. Μετανιωμένος ο ψαλμωδός λέει ότι μόνο ο Θεός μπορεί να διαγράψει το λάθος ή τα λάθη των ανθρώπων και υπόσχεται να παραμείνει στο εξής προσεκτικός. Υπέροχο δείγμα αυτής της κατηγορίας Ψαλμών είναι ο 50ός Ψαλμός.

4. Μεσσιανικοί Ψαλμοί: Έχουν θέμα τον ερχομό του Μεσσία. Διακηρύσσουν τη θεία προέλευσή του και τη θαυμαστή παρουσία του ανάμεσα στους ανθρώπους και παράλληλα, αναγγέλουν ότι με τον ερχομό του η ιστορία του κόσμου θα οδηγηθεί σε αίσιο τέλος.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ

Οι Ψαλμοί απαγγέλονταν στο Ναό από τους ιερείς και το λαό με τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν ήταν έγχορδα, όπως η κιθάρα, το ψαλτήρι, πνευστά, όπως η σάλπιγγα, ο αυλός, και κρουστά, όπως τα τύμπανα, το ντέφι και το κύμβαλο, δηλ. δύο χάλκινα τάσια.

ΤΟ ΜΕΣΣΙΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ

Μέσα στους Ψαλμούς ο Δαβίδ αφήνει να ξεχειλίσει η μεγάλη πίστη και η θερμή αγάπη και εμπιστοσύνη του προς το Θεό, αλλά και ο πόνος, η αγωνία, η θλίψη, η μετάνοια, η εξομολόγηση, η χαρά και η ελπίδα του.

Ανάμεσα στο πλήθος των ψαλμών ξεχωριστή θέση και σημασία κατέχουν εκείνοι που μιλούν για το Μεσσία. Τέτοιοι είναι ο 2ος, ο 15ος, ο 21ος, ο 44ος, ο 71ος και ο 109ος κυρίως, αλλά και σε άλλους υπάρχουν διάσπαρτες μεσσιανικές πληροφορίες και προρρήσεις. Μέσα σ' αυτούς τους ψαλμούς ο Δαβίδ, με την λεπτή προφητική διορατικότητά του, μας δίνει καθαρή και ολοζώντανη την εικόνα του Μεσσία. Τον παρουσιάζει ως απόγονό του, βασιλιά αιώνιο και θριαμβευτή, που θα βασιλεύει με δικαιοσύνη και αλήθεια. Θα εκδηλώνει ενδιαφέρον για τους φτωχούς. Θα είναι Υϊός του Θεού, γεννημένος από τον Πατέρα. Θα ονομάζεται Θεός, Κύριος και Δυνατός. Θα υποστεί φρικτά παθήματα, χλευασμούς και καταφρόνηση. Θα τρυπηθούν τα χέρια και τα πόδια του. Θα μοιραστούν με κλήρο τα ρούχα του. Θα εγκαταλειφθεί την ώρα του πάθους και από αυτόν το Θεό. Θα αναστηθεί ένδοξος από τον τάφο και θα σώσει τον κόσμο. Θα ιδρύσει βασιλεία αιώνια. Θα καθίσει «εκ δεξιών του Πατρός», θα υποταχθούν ένας ένας οι εχθροί του κάτω από τα πόδια του και θα λατρεύεται αιώνια.

Με όλα αυτά και ένα σωρό άλλες έμμεσες πληροφορίες που μας δίνουν οι ψαλμοί, σχηματίζουμε σαφή τη μορφή του Ερχόμενου και Προσδοκώμενου Μεσσία. Οι ψαλμοί του Δαβίδ με το ποικίλο περιεχόμενο τους, με τον πλούτο των συναισθημάτων και διδαγμάτων τους, με τη λογοτεχνική ομορφιά και το λυρισμό τους, με τη θερμή πίστη που είναι διάχυτη σ' όλους τους στίχους τους, μας ανυψώνουν πνευματικά και μας φέρνουν σε στενή επικοινωνία με το Θεό. Για τους λόγους αυτούς οι ψαλμοί κατέχουν εντελώς ξεχωριστή θέση στην παγκόσμια ποίηση.

Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΨΑΛΜΩΝ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Στη λατρεία της Εκκλησίας μας, δεν υπάρχει λατρευτική ευκαιρία, που να μην περιέχει ανάγνωση ενός ολόκληρου Ψαλμού ή τουλάχιστον κάποιων στίχων. Επειδή δημιουργούν κατανυκτική ατμόσφαιρα με το υπέροχο περιεχόμενό τους, συνήθως απαγγέλλονται στην αρχή των ακολουθιών. Ακόμη, στίχοι από τους Ψαλμούς χρησιμοποιούνται στη Θεία λειτουργία, που είναι το κέντρο της ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας, ή αποτέλεσαν αφορμή για να γραφούν υπέροχες ευχές, που απαγγέλουν οι ιερείς σε πανηγυρικές ακολουθίες, όπως του Αγιασμού των Υδάτων (Θεοφάνια), του Εσπερινού της εορτής του Αγ. Πνεύματος (Ακολουθία της Γονυκλισίας), του Αγιασμού για το Νέο Έτος κ.λπ.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Δαβίδ.