|
ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ |
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||
|
Η ΕΞΟΔΟΣ
Η «Έξοδος» είναι το δεύτερο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι ένα από τα βιβλία του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης. Στον Παλαιστινό (Ιουδαϊκό) Κανόνα συναριθμείται μεταξύ των πέντε πρώτων βιβλίων, που απαρτίζουν την συλλογή του Νόμου. Στον αντίστοιχο Αλεξανδρινό (Ελληνικό) Κανόνα είναι το δεύτερο από τα πέντε βιβλία που αποτελούν την Πεντάτευχο και εντάσσεται στη συλλογή των Ιστορικών Βιβλίων. Το βιβλίο στα εβραϊκά ονομάζεται «Βεέλ σιμόθ», από τις δύο αρχικές λέξεις του κειμένου που σημαίνουν "αυτά τα ονόματα". Οι Εβδομήκοντα που προέβησαν στη μετάφρασή του, το ονόμασαν «Έξοδος», από το κύριο γεγονός της εξιστόρησής του, δηλαδή της φυγής των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο στην οποία οι ίδιοι είχαν μετοικήσει. Συγγραφέας του βιβλίου της Εξόδου και όλης της Πεντατεύχου φέρεται να είναι ο Μωυσής που την συνέγραψε κατά τη διάρκεια της μακράς πορείας των Ισραηλιτών στην έρημο.
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ
Το βιβλίο της Εξόδου περιέχει την ιστορία του Ισραηλιτικού λαού από τη γέννηση του Μωυσή έως την κατασκευή της Κιβωτού της Διαθήκης και της Σκηνής του Μαρτυρίου κατά το δεύτερο έτος από την έξοδο. Η ιστορική και χρονολογική τοποθέτηση των γεγονότων που περιγράφει η Έξοδος δεν μπορεί να γίνει με μεγάλη ακρίβεια. Το βιβλίο περιλαμβάνει τρία μέρη, που αναφέρονται στην παραμονή των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο και τις προσπάθειες του Μωυσή και του Ααρών να πείσουν το φαραώ ν' απελευθερώσει τους Ισραηλίτες (1,1-12,36), στην έξοδό τους από τη δουλεία της Αιγύπτου και την πορεία τους προς το όρος Σινά (12,37-18,27), τη συνθήκη (διαθήκη) που συνήψε στο όρος Σινά ο Θεός μαζί τους και την οργάνωση της λατρείας τους (19,1-40,38).
Πρώτο μέρος (1,1-12,36): Η αλλαγή της πολιτικής κατάστασης με την άνοδο του Ραμσή Β' (1290-1224 Π.Χ.) στο θρόνο της Αιγύπτου, όπου ήταν εγκαταστημένοι οι απόγονοι του Ιακώβ, είχε οδυνηρές γι' αυτούς συνέπειες, καθώς μετατράπηκαν σε δούλους των Αιγυπτίων. Από τη δεινή θέση τους τους απάλλαξε ο Μωυσής, ο οποίος τους οδήγησε έξω από την Αίγυπτο, στην έρημο του Σινά. Στο μέρος του βιβλίου που αναφέρεται στη ζωή του Ισραήλ στην Αίγυπτο, παρέχονται πληροφορίες για την αύξηση των Ισραηλιτών και τα περιοριστικά μέτρα των Αιγυπτίων. Ακολούθως ο συγγραφέας της Εξόδου, κινούμενος μεταξύ ιστορικών γεγονότων και βιογραφικών πληροφοριών με λαογραφικό χαρακτήρα, περιγράφει όσα προηγήθηκαν της Εξόδου. Η αφήγηση αρχίζει με βιογραφικά στοιχεία για τη γέννηση, τη σωτηρία, την ονομασία και την ανατροφή του Μωυσή, το φόνο του Αιγυπτίου, τη φυγή του Μωυσή στη Μαδιάμ και το γάμο του με την κόρη του Μαδιανίτη ιερέα Ιοθόρ. Η βιβλική ιστορία συνεχίζεται με το όραμα της φλεγόμενης και μη καιόμενης βάτου στο όρος Σινά, τη θεοφάνεια και το διάλογο μεταξύ Θεού και Μωυσή, στον οποίο φαίνονται καθαρά η απόφαση, η εντολή και η υπόσχεση του Θεού. Από τη φλεγόμενη βάτο, σημείο της παρουσίας του Θεού, θα πληροφορηθεί ο Μωυσής για το λόγο που παρακίνησε το Θεό να συμπαρασταθεί στο λαό του. Έτσι ο Μωυσής γίνεται το όργανο της σωτηρίας του λαού του. Στο όραμα της βάτου ο Μωυσής παίρνει τη διαβεβαίωση ότι ο αποκαλυπτόμενος Θεός είναι ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ. Και στο ερώτημά του "ποιο είναι τ' όνομά του" παίρνει την απάντηση «Εγώ ειμί ο Ων». Είναι ο αναλλοίωτος, ο αιώνιος και ο υπάρχων Θεός με κάπως παθητική παρουσία, αλλά και με δυναμική μετοχή στην ιστορία του λαού του και του κόσμου όλου. Ο «Κύριος» του Σινά είναι ο Θεός της δημιουργίας και όλης της ανθρώπινης ιστορίας, ο πάντοτε γνωστός στον Ισραήλ Θεός των Πατριαρχών, του οποίου το όνομα «Γιαχβέ» τώρα μόνο γίνεται γνωστό στον περιούσιο λαό. Αφηγούμενος ακολούθως ο συγγραφέας της Εξόδου τη δραματική ιστορία του λαού του σε ώρες κρίσιμες για την εθνική του υπόσταση, περιγράφει πως ο Μωυσής επιστρέφει στην Αίγυπτο και με τον αδελφό του τον Ααρών προσπαθούν με σημεία θαυμαστά να πείσουν το φαραώ να επιτρέψει την αναχώρηση των Ισραηλιτών, χωρίς όμως να το πετύχουν. Ακολουθούν οι δέκα «πληγές» (τιμωρίες), που το νόημά τους ως σημείων της δυναμικής παρουσίας και της απόφασης του Θεού για το λαό του δεν μπόρεσε να συλλάβει ο φαραώ. Με την τελευταία πληγή, το θάνατο των πρωτοτόκων των Αιγυπτίων, θεσμοθετείται η θυσία του Πάσχα, για να φέρνει στην εθνική μνήμη τα γεγονότα που οδήγησαν στη σωτηρία του Ισραήλ από τη δουλεία της Αιγύπτου.
Δεύτερο μέρος (12,37-18,27): Η ιστορική αφήγηση συνεχίζεται με την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. Οδηγώντας ο Μωυσής τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο με κατεύθυνση τη Χαναάν είχε να ακολουθήσει τη μεγάλη παραλιακή οδική αρτηρία, που άρχιζε από τη Μέμφιδα, περνούσε από την περιοχή Γκωσέν, διέσχιζε τη χώρα των Φιλισταίων και έφτανε μέχρι τη Δαμασκό. Η λεωφόρος αυτή ήταν βέβαια σύντομη και ασφαλής, αλλά αν την ακολουθούσε ο Μωυσής υπήρχε φόβος να συμβεί ένα από τα δύο· να εμποδιστούν οι Ισραηλίτες στην πορεία τους προς τη Χαναάν από τις αιγυπτιακές φρουρές που φύλαγαν τη λεωφόρο, σε περίπτωση που ο φαραώ θα άλλαζε γνώμη, ή με τις πρώτες δυσκολίες να μετανοήσουν οι Ισραηλίτες και να θελήσουν να γυρίσουν πίσω στην Αίγυπτο. Για να αποφευχθούν λοιπόν τα δύο αυτά ενδεχόμενα, ο Ισραήλ οδηγείται προς την Ερυθρά Θάλασσα. Καθοδηγούμενος και προστατευόμενος απ' τον προπορευόμενο Θεό του με τη μορφή «στήλης νεφέλης» τη μέρα και «στήλης πυρός» τη νύχτα, σημείων της θείας παρουσίας, περνά θαυματουργικά την Ερυθρά Θάλασσα και υμνεί το Θεό για τη σωτηρία του. Η πορεία προς το Σινά δεν ήταν καθόλου εύκολη. Η έλλειψη τροφής και νερού έκανε τους Ισραηλίτες όχι μόνο να γογγύζουν, αλλά και να αμφιβάλλουν για τον Κύριο και Θεό τους. Θαυματουργικά και πάλι ο Θεός μεριμνά για τη διατροφή τους, προμηθεύοντας τους με μάννα και ορτύκια, καθώς επίσης φρόντισε και την παροχή νερού στο λαό του. Παρά ταύτα όμως οι διαμαρτυρίες του αγνώμονα λαού συνεχίζονται, ενώ ο κίνδυνος από την επίθεση των Αμαληκιτών παρέρχεται με τη νικηφόρα μάχη του Ιησού του Ναυή.
Τρίτο μέρος (19,1-40,38): Στο τρίτο μέρος του βιβλίου της Εξόδου ο ιερός συγγραφέας περιγράφει την αποκάλυψη στο Σινά, παραθέτει τη νομοθεσία με το Δεκάλογο και τις θρησκευτικές, νομικές και ηθικές διατάξεις και αφηγείται τα της συνομολόγησης της Διαθήκης. Ακολουθούν διατάξεις αναφορικά με τα αντικείμενα της λατρείας (Σκηνή του Μαρτυρίου, Κιβωτός της Διαθήκης, Τράπεζα της Προθέσεως, Επτάφωτη Λυχνία, Θυσιαστήριο Ολοκαυτωμάτων κλπ.), καθώς και η αφήγηση για τη λατρεία του χρυσού μόσχου. Το βιβλίο της Εξόδου τελειώνει με πληροφορίες για την κατασκευή των λατρευτικών αντικειμένων.
Πιο αναλυτικά, μέσα από μια μεγαλειώδη Θεοφάνεια, ο
Κύριος συνήψε συνθήκη (διαθήκη) με το λαό του και του έδωσε τους νόμους του,
που θα ρυθμίζουν την ηθική, κοινωνική και θρησκευτική ζωή του. Τόσο η έξοδος από την Αίγυπτο όσο και τα γεγονότα που ακολούθησαν κατανοήθηκαν από τους Ισραηλίτες ως συνέπεια της σωτηριώδους επεμβάσεως του Θεού. Με τη διαθήκη που συνομολογείται στο Σινά καθορίζεται η ειδική σχέση με την οποία συνδέεται ο Θεός με το λαό του. Ο Θεός εξέλεξε τον Ισραήλ ως λαό του, τον απελευθέρωσε από την αιγυπτιακή σκλαβιά, τον προστάτευσε κατά την πορεία του στην έρημο και θα του χαρίσει μια γη για να εγκατασταθεί.. Ο Ισραήλ από την πλευρά του οφείλει να ανταποκριθεί στα όσα έκανε ο Θεός γι' αυτόν με μια ανάλογη συμπεριφορά, η οποία καθορίζεται από το νόμο της διαθήκης, όπου το κυριότερο τμήμα του αποτελεί ο Δεκάλογος (10 εντολές) και ανάλογη προσφορά λατρείας στο Θεό. Η σχέση αυτή δεν είναι βέβαια αδιατάρακτη. Οι Ισραηλίτες αθετούν από την πρώτη στιγμή τους όρους της διαθήκης, όπως έκανε με τη λατρεία του χρυσού μόσχου. Παρόλα αυτά όμως ο Θεός παραμένει πιστός σ' αυτήν, τους συγχωρεί και την ανανεώνει. Το βιβλίο της Εξόδου τελειώνει με την ολοκλήρωση της Κιβωτού της Διαθήκης και της Σκηνής του Μαρτυρίου, δηλαδή του φορητού ναού των Εβραίων, που κατασκευάστηκε στην έρημο από το Μωυσή για τη λατρεία του Θεού.
|
||||||||||||||
|
|
