Τι
είναι η Ιερή Παράδοση
Ιερά
Παράδοση, Αποστολική Παράδοση ή και απλώς Παράδοση, στην
Ορθόδοξη Θεολογία αποκαλείται η διδασκαλία που προέρχεται
από το προφορικό κήρυγμα του Χριστού και των Αποστόλων, μια
διδασκαλία που φυλάχθηκε στη ζωή και τη συνείδηση της
Εκκλησίας, υπό την επιστασία του Αγίου Πνεύματος.
Τα
κριτήρια που διακρίνουν τη γνήσια Παράδοση από κάθε άλλη
ψευδή και κίβδηλη είναι:
Η
Αποστολικότητα: η Παράδοση για να είναι γνήσια και αληθινή
πρέπει ν' ανάγεται στην αποστολική εποχή, σε χρόνους δηλαδή
που φανερώθηκε αγνή και ανόθευτη η λυτρωτική αλήθεια του
ευαγγελίου.
Η
Ομοφωνία: δηλαδή γνήσια Παράδοση αποτελεί ότι πιστεύει και
παραδέχεται ομόφωνα το πλήρωμα της Εκκλησίας και διδάσκουν
οι ιεροί Πατέρες και οι ποιμένες της.
Το
κέντρο της Ιεράς Παραδόσεως είναι ο Χριστός και η μετ' Αυτού
κοινωνία και η περί Αυτού μαρτυρία των Προφητών, των
Αποστόλων και των Αγίων. Έτσι γίνεται αντιληπτό πως η Ιερά
Παράδοση παραδίδεται μέσω των θεουμένων ανθρώπων της
Εκκλησίας είτε μέσα από προφορικό και γραπτό λόγο, είτε μέσω
απεικονίσεων. H Ιερά Παράδοση, σύμφωνα με τους Πατέρες της
Εκκλησίας, αποτελεί πηγή των αληθειών της χριστιανικής
θρησκείας ισότιμη με την Αγία Γραφή.
Η Ιερή Παράδοση στην
Ορθοδοξία,
τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τον
Προτεσταντισμό
Στην
Ορθόδοξη Εκκλησία οι φύλακες και μεταδότες της Ιεράς
Παραδόσεως διαχωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Στους άμεσους
γνώστες
και αυτόπτες μάρτυρες της
δόξας του Θεού και σ' αυτούς που αποδέχονται,
φυλάσσουν και μεταδίδουν το γραπτό και προφορικό λόγο του
Θεού.
Για
τους Ορθοδόξους, η πράξη και η διδασκαλία Ρωμαιοκαθολικών
και Προτεσταντών δεν έχει διαφυλάξει την αυθεντική Παράδοση
αφού κατά την ορθόδοξη πίστη η Εκκλησία είναι ο πιστός
τηρητής και φύλακας της Παραδόσεως.
Στη
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία παρατηρείται
έξαρση της απόλυτης εξουσίας της Εκκλησίας έναντι της Αγίας
Γραφής.
Στην
Προτεσταντική Εκκλησία
υπερτονίζεται η υπεροχή της Αγίας Γραφής έναντι της
Εκκλησίας. Παράλληλα, οι Προτεστάντες δεν αναγνωρίζουν την
Ιερή Παράδοση ως πηγή της Θείας Αποκαλύψεως.
Αγία Γραφή και Ιερά Παράδοση
Η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας
αποτελεί αλάθητη έκφραση των ενεργειών του
Θεού, και δεν είναι διάφορη και ανεξάρτητη από την
Αγία Γραφή, η οποία αποτελεί μέρος αυτής και καμία αντίθεση
δεν ενυπάρχει στη διδασκαλία τους. Η Εκκλησία βέβαια ποτέ δεν ξεχώρισε αυτές τις δύο πηγές.
Ο
διαχωρισμός της Ιεράς Παραδόσεως σε δύο
κομμάτια, Γραφή και Παράδοση, πηγάζει από την Μεταρρύθμιση
του Προτεσταντισμού, από το 16° αιώνα και εφεξής που εξαίροντας
σχεδόν τη μοναδικότητα της Αγίας Γραφής, ως πηγής του λόγου του Θεού, ανάγκασε τη
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στη σύνοδο του Τριδέντου (1545-1563)
να ανακηρύξει με έμφαση Αγία Γραφή και Παράδοση ως δύο
Ισότιμες και Ισόκυρες πηγές του περιεχομένου της πίστης.
Ο ίδιος ο
Απόστολος Παύλος θεωρεί τη διδασκαλία ως καρπό της
παράδοσης, πράγμα που σημαίνει ότι η παράδοση κάνει τις
Επιστολές του, και όχι αυτές την παράδοση.
Κατά συνέπεια, η εκκλησιαστική κοινότητα και η παράδοσή της
προηγούνται χρονικά από την καταγραφή των Ευαγγελίων, όπως
φυσικά και των άλλων βιβλίων της Καινής Διαθήκης.
Η
Ιερά Παράδοση στην Καινή Διαθήκη
Σύμφωνα με την ερμηνεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, υπάρχουν
στην Κ.Δ. αρκετά, σαφή χωρία,
που καθιστούν ισότιμη την Ιερά Παράδοση και την Αγία Γραφή:
"Αδελφοί στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις, ας εδιδάχθητε,
είτε διά λόγου, είτε δι' επιστολής ημών" (Β' Θεσ. 2,15)
"Επαινώ δε υμάς αδελφοί, ότι πάντα μου μέμνησθε, καθώς
παρέδωκα υμίν, τας παραδόσεις κατέχετε" (Α' Κορ. 11,2)
"Εγώ
γαρ παρέλαβον από του Κυρίου, ό και παρέδωκα υμίν" (Α' Κορ.
11,23)
"Παρέδωκα
γαρ υμίν εν πρώτοις, ό και παρέλαβον" (Α' Κορ. 15,3)
"Ω
Τιμόθεε την παρακαταθήκην φύλαξον" (Α' Τιμ. 6,20)
"Το
λοιπόν ουν αδελφοί, ρωτώμεν υμάς και παρακαλούμεν εν Κυρίω
Ιησού, καθώς και παρελάβετε παρ' ημών το πως δει υμάς
περιπατείν και αρέσκειν Θεώ ίνα περισσεύητε μάλλον οίδατε
γαρ τίνας παραγγελίας εδώκαμεν υμίν, δια του Κυρίου Ιησού"
(Α' Θεσ. 4,1-2)
Πηγές της Ιεράς παραδόσεως
Η
Ιερά παράδοση περιέχεται πρωτίστως στην
Αγία Γραφή αλλά και σε άλλες πηγές όπως οι
δογματικές αποφάνσεις των
Οικουμενικών Συνόδων, τα
συγγράμματα των αρχαίων Πατέρων και η
Θεία Λειτουργία.
Επίσης, φορείς της Ιεράς Παραδόσεως είναι και τα
μεταγενέστερα δογματικοσυμβολικά μνημεία και η υμνολογία της
Εκκλησίας. Αυτά θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται ως βοηθητικά και
με μεγάλη προσοχή, καθώς στα μεν πρώτα υπάρχουν
ετερόδοξες επιδράσεις, που είναι εξωτερικές και όχι
ουσιαστικές, ενώ στην υμνογραφία συναντάμε συχνά ποιητικές
και εικονικές εκφράσεις που δεν χαρακτηρίζονται από δογματική
ακρίβεια.
Η
έννοια και οι προεκτάσεις της Ιεράς Παραδόσεως στην Ορθόδοξη
Εκκλησία
Η
Ιερά Παράδοση δεν μπορεί να νοηθεί ως ένα είδος τήρησης
κάποιων κανόνων και πρακτικών, αλλά ως
μία
ζωντανή δύναμη,
μία
ζωντανή πίστη, ένα μήνυμα σωτηρίας σαφώς καθορισμένο και
ακριβές. Η παράδοση είναι αδιάκοπη και ανεξάντλητη και δεν
είναι μόνο παρελθόν. Η εμμονή στην παράδοση, δεν αποκλείει
την εξέλιξη, που αντιθέτως ζει και αυξάνει. Ούτε επίσης
σημαίνει ισχυρογνωμοσύνη στο παρελθόν ή ακόμα και το
αποστολικό παρελθόν σαν μία ιδιαίτερη εποχή, αλλά πιστότητα
στο αποστολικό μήνυμα.
Μόνος φύλακας της παράδοσης είναι η Εκκλησία, διότι παράδοση
είναι η μαρτυρία του
Αγίου Πνεύματος, που αποκαλύπτει και ανανεώνει το μήνυμα
που Αυτό κατέθεσε στην Εκκλησία. Δεν είναι λοιπόν απλώς μια
ιστορική αυθεντία ή η μαρτυρία του παρελθόντος, αλλά η
εμπειρία της κοινότητας από την αποκάλυψη του Αγίου
Πνεύματος.
Η Παράδοση τελικά είναι η ικανότητα της μαρτυρίας και της
διακήρυξης των αληθειών της πίστης. Είναι η ίδια η Εκκλησία στην καθολική της ύπαρξη,
όπου το Άγιο Πνεύμα κατοικεί μόνιμα. Είναι το σώμα του
ζώντος Χριστού, μία χαρισματική και όχι απλώς ιστορική αρχή.
Η Εκκλησία είναι αυτή που προηγείται της
Καινής Διαθήκης, αφού μέσα στο πνευματικό κλίμα της
γράφτηκε και αναγνωρίστηκε, αποτελώντας και αυτή καρπό του
Αγίου Πνεύματος, όπως η όλη Παράδοση της Εκκλησίας. Γι' αυτό
και δε δύναται να διαχωριστούν. Βεβαίως η
Αγία Γραφή είναι η κύρια πηγή της χριστιανικής πίστης
και διδασκαλίας, η οποία μαρτυρεί τη διδασκαλία που δόθηκε
από την Εκκλησία υπό την διαρκή έμπνευση του Θεού.
H Γραφή όμως μένει άφωνη όταν αποσπασθεί από την Παράδοση.
Τα δόγματα είναι μέρος της διδασκαλίας της
Εκκλησίας,
μέρος της Παράδοσής της, της αποστολικότητας του μηνύματος
και των Γραφών. Όλα αυτά ζουν και συνταιριάζουν σε μια
αρμονική ενότητα αφού Μία είναι η πηγή τους. Ο Λόγος του
Θεού.
Πατέρες και Παράδοση
Την
Ιερά Παράδοση οι
Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούν ως τον ασφαλή οδηγό για
την ερμηνεία των
Ιερών Γραφών, και απόλυτα αναγκαία για την κατανόηση των
αληθειών που περιέχονται σ' αυτές.
Όπως αναφέρεται στα πρακτικά της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου: "Ει τις
πάσαν παράδοσιν εκκλησιαστικήν έγγραφον ή άγραφον αθετεί,
ανάθεμα έστω".
