|
ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ |
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||
|
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ |
||||||||||||||
|
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ) ΚΑΝΟΝΑΣ
Η συγκρότηση του κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης από την χριστιανική εκκλησία, υπήρξε περισσότερο δύσκολη και πολύπλοκη. Ο κανόνας αυτός ονομάζεται "ελληνικός" από τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένος και "αλεξανδρινός" από τον τόπο προέλευσης του. Η μετάφραση των εβραϊκών κειμένων στα ελληνικά άρχισε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στην Αλεξάνδρεια και έγινε με βάση το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης. Η μετάφραση αυτών των κειμένων που ήταν περισσότερα από τα 39 βιβλία της ιουδαϊκής Βίβλου, έγινε γνωστή με το όνομα "Μετάφραση των Εβδομήκοντα" (Ο'). Η μετάφραση αυτή εκτός από τα παραπάνω βιβλία που περιείχε, είχε και διαφορετική ονομασία μερικών βιβλίων: Α' Βασιλέων (το Α' Σαμουήλ), Β' Βασιλέων (το Β' Σαμουήλ), Γ' Βασιλέων (το Α' Βασιλέων), Δ' Βασιλέων (το Β' Βασιλέων), Α' Παραλειπομένων (το Α' Χρονικών) και Β' Παραλειπομένων (το Β' Χρονικών). Η ανάγκη για τη μελέτη της Βίβλου και σε άλλους λαούς, ιδιαίτερα στους ελληνόφωνους Ιουδαίους της διασποράς, καθιέρωσε τη μετάφραση των Εβδομήκοντα, χωρίς να καθοριστεί ο ακριβής αριθμός των βιβλίων που θα συγκροτούσαν την τελική μορφή της Βίβλου.
Ο ευρύτερος Αλεξανδρινός Κανόνας περιλαμβάνει δέκα επιπρόσθετα βιβλία, πέρα από εκείνα του Παλαιστινού Κανόνα τα οποία θεωρούσε ως κανονικά και ο ελληνιστικός ιουδαϊσμός, που, εξαιτίας της χρήσης τους από τους χριστιανούς, αργότερα τα εγκατέλειψε. Συνολικά ο Αλεξανδρινός κανόνας περιλαμβάνει 49 βιβλία, 39 «πρωτοκανονικά», που είναι αυτά ακριβώς του ιουδαϊκού ή παλαιστινού κανόνα, και 10 «δευτεροκανονικά» ή «αναγινωσκόμενα» ή «αντιλεγόμενα», όπως χαρακτηρίζονται. Λόγω της αριθμητικής αυτής υπεροχής τω 10 βιβλίων, είναι γνωστός και ως "ευρύτερος" κανόνας, σε αντίθεση με τον ιουδαϊκό που ονομάζεται "στενός". Όσα βιβλία δε συμπεριλαμβάνονται στον κανόνα αυτό ονομάζονται «απόκρυφα». Ο Ελληνικός ή Αλεξανδρινός Κανόνας, επειδή υιοθετήθηκε απ' την Εκκλησία, απέκτησε μεγάλο κύρος και αποτέλεσε στην αναπτυγμένη μορφή του το πρώτο μέρος του χριστιανικού Κανόνα.
Η ΑΡΧΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΥ ΚΑΝΟΝΑ
Η ύπαρξη τριών διαφορετικών μεταξύ τους Κανόνων, του Παλαιστινού, του Σαμαρειτικού και του Αλεξανδρινού, δημιουργεί στην έρευνα το πρόβλημα της πρωταρχικής μορφής του Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης. Το ερώτημα είναι, σε ποια μορφή εμφανίστηκε αρχικά ο Κανόνας; Αν και η απάντηση δεν είναι εύκολη γιατί λείπουν συγκεκριμένα στοιχεία, θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πώς έχει το όλο θέμα, αφού πρώτα διασαφηνίσουμε τους όρους «ευρύς», «στενός» και «στενότερος» Κανόνας. «Ευρύς» είναι ο Αλεξανδρινός Κανόνας με σαράντα εννέα βιβλία (39 πρωτοκανονικά και 10 δευτεροκανονικά), «στενός» είναι ο Παλαιστίνος Κανόνας με τριάντα εννέα (πρωτοκανονικά) βιβλία και «στενότερος» είναι ο Σαμαρειτικός Κανόνας με τα πέντε μόνο βιβλία του Νόμου. Ποιος λοιπόν από τους τρεις αυτούς Κανόνες παρουσιάστηκε πρώτα; Όλες οι υποθέσεις είναι πιθανές, αν και πιθανότερο φαίνεται ότι οι Ιουδαίοι της μητρόπολης είχαν το στενό Κανόνα με τα τριάντα εννέα (πρωτοκανονικά) βιβλία, ενώ η ιουδαϊκή κοινότητα της διασποράς της Αιγύπτου ακολούθησε ως ένα σημείο τους Σαμαρείτες, που δέχονταν την κανονικότητα μόνο του Νόμου και θεωρούσαν τους «Προφήτες» και τα «Αγιόγραφα» σαν μικρότερης σημασίας θεόπνευστα έργα. Αν αυτό είναι σωστό, τότε θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι οι Ιουδαίοι της Αλεξάνδρειας περιέβαλλαν βέβαια με κανονική ισχύ το Νόμο, είχαν όμως παράλληλα και τα πρωτοκανονικά βιβλία του Παλαιστινού Κανόνα, καθώς επίσης και αριθμό δευτεροκανονικών έργων. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται και από τη μαρτυρία του Ιουδαίου φιλοσόφου Φίλωνα ο οποίος αντίθετα με τον Ιώσηπο δεν περιορίζει την περίοδο της Αποκάλυψης μεταξύ Μωυσή και Αρταξέρξη, αλλά την επεκτείνει και μεταγενέστερα, ακόμα και στους μεταφραστές του Νόμου (Περί του Βίου Μωυσέως II, 40εξ.). Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι ο Φίλων έχει δύο χιλιάδες περίπου παραπομπές στο Νόμο και πενήντα περίπου μόνο στα λοιπά βιβλία του Κανόνα, ενώ ο Ιώσηπος κάνει πλούσια χρήση χωρίων παρμένων από μη κανονικά βιβλία. Ότι το έργο των Ο' και η μετάφρασή τους αφορούσε μόνο στο Νόμο (Πεντάτευχο) μαρτυρείται άμεσα και από την επιστολή του Αριστέα, της οποίας η ιστορική βάση είναι αναμφισβήτητη. Η Μετάφραση λοιπόν των Ο', που δεν ήταν ούτε η μόνη ούτε η πρώτη, έγινε για να έχει ο Ιουδαϊσμός της Αιγύπτου επίσημο ελληνικό κείμενο του Νόμου. Τη μεταφραστική εργασία των Ο' ακολούθησαν και άλλοι γνώστες της ελληνικής γλώσσας Ιουδαίοι λόγιοι, που μετέφρασαν και άλλα βιβλία. Τα βιβλία αυτά, αν και δεν συναποτελούσαν αρχικά με το Νόμο «κανονικό» σώμα, είχαν εντούτοις τύχει αναγνώρισης μεταξύ των Ιουδαίων ως εποικοδομητικά για μελέτη έργα. Αργότερα με τη γένεση της Εκκλησίας θεωρήθηκαν ισόκυρα όλα τα βιβλία του Ελληνικού Κανόνα. Συνεπώς η Μετάφραση των Ο' στην παρούσα μορφή της, δηλαδή ο ευρύς Αλεξανδρινός Κανόνας, είναι λιγότερο η επίσημη κανονική συλλογή της ελληνόφωνης ιουδαϊκής συναγωγής της Αιγύπτου και περισσότερο το θεόπνευστο κείμενο της Εκκλησίας, η οποία είχε ανάγκη μιας κανονικού κύρους ελληνικής μετάφρασης ως κανόνα της πίστης και της ηθικής της.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΥ ΚΑΝΟΝΑ
Ο Αλεξανδρινός Κανόνας στην τελική αναπτυγμένη μορφή του διαφέρει από τον Παλαιστινό στον αριθμό των βιβλίων, τη διάκριση σε μέρη, την έκταση και τη διευθέτηση των βιβλίων. Τα βιβλία του είναι 49 αντί 39 εννέα του Παλαιστινού και 5 του Σαμαρειτικού Κανόνα, η διαίρεση είναι τριμερής όπως και του Παλαιστινού, και δεν γίνεται με βάση την κατά τεκμήριο χρονολόγηση των έργων αλλά το φιλολογικό χαρακτήρα τους, και η διευθέτηση των βιβλίων ποικίλλει από χειρόγραφο σε χειρόγραφο. Τα βιβλία του Αλεξανδρινού Κανόνα κατά τα μέρη του είναι τα εξής:
Μέρος 1ο = Ιστορικά (βιβλία 23) 01. Γένεσις 02. Έξοδος 03. Λευιτικόν 04. Αριθμοί 05. Δευτερονόμιον 06. Ιησούς του Ναυή 07. Κριταί 08. Ρουθ 09. Α' Βασιλειών 10. Β' Βασιλειών 11. Γ' Βασιλειών 12. Δ' Βασιλειών 13. Α' Παραλειπομένων 14. Β' Παραλειπομένων 15. Α' Έσδρας 16. Β' Έσδρας 17. Νεεμίας 18. Τωβίτ 19. Ιουδίθ 20. Εσθήρ 21. Α' Μακκαβαίων 22. Β' Μακκαβαίων 23. Γ' Μακκαβαίων
Μέρος 2ο = Ποιητικά - Διδακτικά (βιβλία 7) 24. Ψαλμοί 25. Παροιμίαι 26. Ιώβ 27. Εκκλησιαστής 28. Άσμα Ασμάτων 29. Σοφία Σολομώντος 30. Σοφία Σειράχ
Μέρος 3ο = Προφητικά (βιβλία 19) Μικροί προφήτες 31. Ωσηέ 32. Αμώς 33. Μιχαίας 34. Ιωήλ 35. Οβδιού 36. Ιωνάς 37. Ναούμ 38. Αββακούμ 39. Σοφονίας 40. Αγγαίος 41. Ζαχαρίας 42. Μαλαχίας Μεγάλοι προφήτες 43. Ησαΐας 44. Ιερεμίας 45. Βαρούχ 46. Θρήνοι 47. Επιστολή Ιερεμίου 48. Ιεζεκιήλ 49. Δανιήλ Τα "δευτεροκανονικά"
Τα 10 βιβλία του ελληνικού ή αλεξανδρινού κανόνα που ονομάζονται Δευτεροκανονικά (ή Αναγιγνωσκόμενα) είναι τα ακόλουθα: Ιστορικά 01. Α' Έσδρας 02. Τωβίτ 03. Ιουδίθ 04. Α' Μακκαβαίων 05. Β' Μακκαβαίων (γραμμένο εξ αρχής στα ελληνικά) 06. Γ' Μακκαβαίων (γραμμένο εξ αρχής στα ελληνικά) Ποιητικά - Διδακτικά 07. Σοφία Σολομώντος (γραμμένο εξ αρχής στα ελληνικά) 08. Σοφία Σειράχ προφητικά 09. Βαρούχ 10. Επιστολή Ιερεμίου
Σχετικά με τα βιβλία του Αλεξανδρινού Κανόνα προστίθενται και μερικά δευτεροκανονικά τεμάχια (στίχοι) όπως λέγονται, που περιέχονται στο βιβλίο της Εσθήρ και στο βιβλίο του Δανιήλ. Η διάκριση των Προφητών σε μικρούς και μεγάλους έγινε προφανώς με κριτήριο την έκταση των βιβλίων τους και όχι τη σημασία ή τον βαθμό της θεοπνευστίας τους. Η διάταξη των προφητικών και ιδιαίτερα των διδακτικών βιβλίων παρουσιάζεται διαφορετική από χειρόγραφο σε χειρόγραφο. Σε ορισμένα χειρόγραφα μεταξύ των κανονικών βιβλίων του Αλεξανδρινού Κανόνα συμπεριλαμβάνονται και τα απόκρυφα έργα «Δ' Μακκαβαίων», «Ώδαί» και «Ψαλμοί Σολομώντος».
Τα κεφάλαια και τα χωρία της Βίβλου είναι ανθρώπινης εφεύρεσης με σκοπό να διευκολύνουν την μελέτη της. Οι Εβραίοι διαίρεσαν την Παλαιά Διαθήκη σε τμήματα για να την χρησιμοποιούν στις συναγωγές. Αργότερα κατά τον 9ο αιώνα μ.Χ. διαίρεσαν κάθε τμήμα της και σε χωρία (εδάφια). Το σύγχρονο σύστημα κεφαλαίων για όλα τα βιβλία της Βίβλου εισήχθηκε από τον Hugo στα μέσα του 13ου μ.Χ. αιώνα.
|
||||||||||||||
|
|
