ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ

 

ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ ΜΑΝΑΣΣΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

 

Η ΣΑΜΑΡΕΙΑ

 

Η Σαμάρεια στη σύγχρονη εποχή

Με το όνομα Σαμάρεια εννοούμε την πόλη της Παλαιστίνης καθώς και μία απ' τις τέσσερις μεγάλες επαρχίες της Παλαιστίνης στα ρωμαϊκά χρόνια, μεταξύ της Γαλιλαίας και της Ιουδαίας. Η Σαμάρεια απέχει από τα Ιεροσόλυμα περίπου 45 χιλιόμετρα.

Η πόλη Σαμάρεια, κτισμένη πάνω στο Σομέρ, ιδρύθηκε από το βασιλιά Αμρί, που την έκανε πρωτεύουσα του κράτους του. Στη συνέχεια η Σαμάρεια πέρασε στα χέρια διάφορων βασιλιάδων της Δαμασκού και οι κάτοικοί της πήραν από τους κατακτητές διάφορες ειδωλολατρικές συνήθειες. Η πόλη καταστράφηκε γύρω στο 2ο αιώνα π.Χ. και ανοικοδομήθηκε ξανά από τον ανθύπατο Γυβίνιο και από τον Ηρώδη τον Μεγάλο και πήρε το όνομα Σεβάστεια ή Σεβαστή.

Εκτός από τη Σαμάρεια, στην επαρχία της Σαμάρειας υπήρχαν οι πόλεις Καισάρεια, Συχέμ κ.ά.

 

 

 

 

ΔΩΘΑΝ (ΔΩΘΑΪΜ, ΔΩΘΑΕΙΜ)  

 

Η Δωθάν (Δωθαείμ) ήταν αρχαία πόλη και τοποθεσία του Ισραήλ, που βρίσκεται στα όρια της φυλής Μανασσή, δυτικά του Ιορδάνη και βόρεια της Σαμάρειας. Χάρτης C4.

Όταν ο Ιακώβ είχε εγκατασταθεί στη Χεβρών, μια μέρα έστειλε τον Ιωσήφ να πάει να δει αν είναι καλά τ' αδέρφια του που έβοσκαν τα πρόβατα στη Συχέμ. Καθώς πλησίαζε προς τη Συχέμ, ρώτησε κάποιον αν είχε δει τ' αδέρφια του. Εκείνος του είπε πως έφυγαν από τη Συχέμ και πήγαν προς τη Δωθάν. Έτσι ο Ιωσήφ κατευθύνθηκε προς τη Δωθάν, που βρίσκεται βόρεια της Συχέμ και της Σαμάρειας. Εκεί λίγο αργότερα τ' αδέρφια του θα πουλήσουν τον Ιωσήφ σ' ένα καραβάνι εμπόρων που πήγαινε στην Αίγυπτο (Γένεση 37,12-17).

 

Την εποχή του προφήτη Ελισαίου, ο βασιλιάς της Συρίας επιτέθηκε στο βασίλειο του Ισραήλ και θύμωσε γιατί κάποιος πρόδιδε τις θέσεις του στρατού του. Κάλεσε τους αξιωματούχους του και τους ζήτησε να μάθουν, ποιος είναι αυτός που τον προδίδει στο βασιλιά των Ισραηλιτών. Ένας από τους αξιωματούχους του είπε, πως ο προφήτης Ελισαίος ήταν αυτός που φανερώνει τις θέσεις των Συρίων στους Ισραηλίτες. Έτσι ο βασιλιάς των Συρίων έστειλε ισχυρό στρατό στη Δωθαΐμ για να συλλάβουν τον Ελισαίο.

Ο στρατός των Συρίων έφτασε στη Δωθαΐμ το βράδυ και περικύκλωσε την πόλη. Το επόμενο πρωϊνό οι Σύριοι επιτέθηκαν με σκοπό να συλλάβουν τον προφήτη. Τότε ο Ελισαίος προσευχήθηκε στον Κύριο, για να χτυπήσει το στρατό των Συρίων με τύφλωση. Πράγματι ο Κύριος τύφλωσε τους Σύριους και ο Ελισαίος οδήγησε τους στρατιώτες στη Σαμάρεια (Δ' Βασιλειών 6,11-19).

 

 

 

ΕΦΡΑΘΑ (ΟΦΡΑ)

 

Η Εφραθά (Οφρά) ήταν αρχαία πόλη της φυλής Μανασσή (Κριταί 6,11. 6,15). Δεν πρέπει να συγχέεται με την Εφραθά (Βηθλεέμ) της φυλής Ιούδα, ούτε με την Εφραθά της φυλής Βενιαμίν.

 

Από την Εφραθά της φυλής Μανασσή, καταγόταν ο Κριτής Γεδεών. Ένας άγγελος Κυρίου πήγε στο χωριό Εφραθά και κάθησε κάτω από τη βελανιδιά, που ανήκει στον Ιωάς, γιο του Εσδρί. Την ώρα εκείνη ο Γεδεών έκρυβε το σιτάρι του από τους Μαδιανίτες. Εκεί έγινε η κλήση του Γεδεών από τον Κύριο και έχτισε σ' εκείνο το σημείο θυσιαστήριο, που το ονόμασε «Ειρήνη Κυρίου» (Κριταί 6,11-24).

Μετά τη νίκη του Γεδεών επί των Μαδιανιτών, οι Ισραηλίτες ζήτησαν από τον Γεδεών να τους κυβερνήσει, αλλά ο Γεδεών αρνήθηκε, λέγοντας τους πως άρχοντας πρέπει να είναι ο Κύριος. Μετά τους ζήτησε να του δώσουν τα χρυσά σκουλαρίκια από τα λάφυρα που πήραν από τους Μαδιανίτες. Ο Γεδεών με τον χρυσό που μάζεψε έφτιαξε ένα εφώδ (είδος αρχιερατικής στολής) και το τοποθέτησε στην πόλη του, την Εφραθά. Ο ισραηλιτικός λαός όμως εξέκλινε πάλι προς την ειδωλολατρεία και άρχισε να το λατρεύει (Κριταί 8,22-27).

Ο Γεδεών μετά τη μάχη με τους Μαδιανίτες, πήγε να μείνει στο σπίτι του στην Εφραθά. Ο Γεδεών, πέθανε σε μεγάλη ηλικία και θάφτηκε στον τάφο του Ιωάς, του πατέρα του, στην Εφραθά (Κριταί 8,29-32).

Ο Αβιμέλεχ, ένας από τους γιους του Γεδεών που τον είχε αποκτήσει από μια παλλακίδα του, έχοντας ηγετικές βλέψεις και θέλοντας να γίνει αρχηγός των Ισραηλιτών, πήρε με το μέρος του όλους τους κατοίκους της Συχέμ, απ' όπου κατάγονταν η μητέρα του. Με χρήματα που πήρε από το ναό του Βάαλ, μίσθωσε τυχοδιώκτες και αδίστακτους ανθρώπους, πήγε στο σπίτι του πατέρα του, στην Εφραθά, και σκότωσε όλους τους γιους του Γεδεών, συνολικά εβδομήντα. Έμεινε μόνο ο Ιωάθαμ, ο μικρότερος γιος του Γεδεών, γιατί κατάφερε να κρυφτεί (Κριταί 9,1-6).

 

 

 

ΙΕΖΡΑΕΛ (ΕΣΡΑΕ, ΙΕΖΡΕΕΛ)  

 

Η Ιεζραέλ (Ιεζρεέλ) ήταν αρχαία πόλη και κοιλάδα του βόρειου Ισραήλ, που βρίσκεται στα όρια της φυλής Μανασσή, κοντά στο όρος Γελβουέ, στην κοιλάδα Ιεσραέλ, δυτικά του Ιορδάνη (Α' Βασιλειών 25,43). Ιεζρεέλ- Χάρτης C4.

 

Από την Ιεζραέλ καταγόταν η Αχινόομ (Αχινοάμ), η τρίτη σύζυγος του Δαβίδ (Α' Βασιλειών 25,43. 27,3. 30,5. Β' Βασιλειών 2,2. 3,2. Α' Παραλειπομένων 3,1). Ο Ιεβοσθέ, γιος του Σαούλ, ανακηρύχτηκε βασιλιάς του Ισραήλ στη Μαναέμ (Μαχαναΐμ), από τον αρχιστράτηγο του Σαούλ, τον Αβεννήρ. Σύμφωνα με το κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης ανακηρύχτηκε βασιλιάς του Ισραήλ, της Γαλαάδ, της χώρας Θασιρί, της Ιεζράελ και των φυλών Εφραίμ και Βενιαμίν και των άλλων βόρειων φυλών (Β' Βασιλειών 2,8-9).

Ο Βαανά, γιος του Αχιλίδ ήταν ένας από τους δώδεκα διοικητές επαρχιών, που είχε ορίσει ο Σολομώντας, για να εφοδιάζουν με τρόφιμα το βασιλιά και τον οίκο του. Ο Βαανά είχε στη δικαιοδοσία του τη Θαανάχ, τη Μαγεδδώ και όλο τον οίκο του Σαν, που βρισκόταν κοντά στη Σεσαθάν, κάτω από του Εσραέ (Ιεζραέλ), και από τη Βηθσάν μέχρι τη Σαβελμαουλά και τη Μαεβέρ Λουκάμ (Γ' Βασιλειών 4,7. 4,12).

 

Εδώ είχε το ανάκτορό του ο Αχαάβ (Γ' Βασιλέων 18,45. 20,1-2) και το αμπέλι του ο Ναβουθαί (Γ' Βασιλέων 20,1). Όταν ο προφήτης Ηλίας ανήγγειλε στον Αχαάβ, πάνω στο όρος Κάρμηλος, το τέλος της ξηρασίας, ύστερα από λίγη ώρα τα σύννεφα σκοτείνιασαν τον ουρανό και ξέσπασε μεγάλη βροχή. Ο Αχαάβ με τον Ηλία έφυγαν για την Ιεζράελ (Γ' Βασιλέων 18,45-46).

Μετά απ' αυτά τα γεγονότα ο Ναβουθαί, που καταγόταν από την Ιεζράελ, είχε ένα αμπελώνα κοντά στο ανάκτορο του Αχαάβ. Μια μέρα ο Αχαάβ ζήτησε από το Ναβουθαί να του δώσει τον αμπελώνα, επειδή ήταν κοντά στο ανάκτορό του. Ως αντάλλαγμα θα του έδινε έναν άλλο αμπελώνα, καλύτερο απ' αυτόν, ή το αντίτιμό του εάν προτιμούσε.

Ο Ναβουθαί αρνήθηκε να παραχωρήσει την προγονική του κληρονομιά. Έτσι η γυναίκα του Αχαάβ, η Ιεζάβελ, έστειλε ένα έγγραφο εξ ονόματος του Αχαάβ, στους πρεσβυτέρους και στους άρχοντες της Ιεζράελ, και τους συνιστούσε να κηρύξουν νηστεία στην πόλη κι έπειτα να θέσουν το Ναβουθαί ως κατηγορούμενο ενώπιον του λαού. Να βάλουν και δύο διεφθαρμένους ανθρώπους να ψευδομαρτυρήσουν εναντίον του και να τον κατηγορήσουν ότι βλασφήμησε το Θεό και το βασιλιά, έτσι ώστε να καταδικαστεί σε θάνατο.

Οι πρεσβύτεροι και οι άρχοντες της Ιεζράελ έκαναν όπως τους παρήγγειλε η Ιεζάβελ. Ο Ναβουθαί καταδικάστηκε για βλασφημία και τον θανάτωσαν με λιθοβολισμό (Γ' Βασιλέων 20,1-16).

 

Ο Ιωράμ ήρθε πληγωμένoς στην Ιεζραέλ η Ιεζάβελ πέθανε εδώ (Α' Σαμουήλ 29/1' Α' Βασιλέων 18/45-46, 21' Β' Βασιλέων 8/29, 9/30-37).

 

 

 

ΤΙΡΣΑ (ΘΕΡΣΑ)  

 

Η Τιρσά (Θερσά) ήταν αρχαία πόλη του βόρειου Ισραήλ, ανατολικά της Σαμάρειας, που βρίσκεται στα όρια της φυλής Μανασσή, κοντά στο όρος Εβάλ (Γ' Βασιλειών 15,21). Την εποχή των βασιλέων υπήρξε πρωτεύουσα του Βαασά, του Ηλά, του Ζαμβρί και του Αμβρί, βασιλιάδων του Ισραήλ (Γ' Βασιλειών 15,21. 15,33. 16,8-9). Τιρσά- Χάρτης C5.

 

Όταν βασίλευε ο Ασά στον Ιούδα, επειδή ο Βαασά, βασιλιάς του Ισραήλ, εξεστράτευσε  εναντίον του βασιλείου του Ιούδα και οχύρωσε τη Ραμά, τότε ο Ασά έκλεισε συμφωνία με το βασιλιά της Συρίας Άδερ το νεότερο. Ο Άδερ δέχτηκε την πρόταση του βασιλιά Ασά κι έστειλε τους στρατηγούς του εναντίον των πόλεων του Ισραήλ. Όταν το έμαθε ο Βαασά σταμάτησε να οχυρώνει τη Ραμά και επέστρεψε στην πόλη Θερσά (Γ' Βασιλέων 15,16-22).

Όταν βασίλεψε ο γιος του Βαασά, ο Ηλά, ο Ζαμβρί, ο αρχηγός του μισού ιππικού, συνωμότησε εναντίον του. Ο Ζαμβρί τον βρήκε να πίνει και να μεθοκοπάει στο σπίτι του Ωσά, του αρχιοικονόμου του βασιλικού οίκου, τον σκότωσε και βασίλευσε αυτός στη θέση του (Γ' Βασιλέων 16,9-10).

Ο Ζαμβρί βασίλεψε για εφτά ημέρες στην Θερσά. Ο στρατός των Ισραηλιτών είχε στρατοπεδεύσει για να επιτεθεί στη Γαβαθών, που ανήκε στους Φιλισταίους. Όταν οι στρατιώτες έμαθαν την είδηση, ότι ο Ζαμβρί συνωμότησε και σκότωσε το βασιλιά, τότε την ίδια μέρα ανακήρυξαν όλοι ομόφωνα βασιλιά τον Αμβρί, που ήταν ο αρχιστράτηγος των Ισραηλιτών. Τότε ο Αμβρί και όλος ο στρατός που ήταν μαζί του, έφυγαν από τη Γαβαθών και πολιόρκησαν την Θερσά. Όταν είδε ο Ζαμβρί ότι κυριεύθηκε η πόλη από τον Αμβρί, κλείστηκε στον πύργο του βασιλικού ανακτόρου, έβαλε φωτιά και πέθανε μέσα στις φλόγες (Γ' Βασιλέων 16,15-18).

Η Θερσά υπήρξε πρωτεύουσα και του Αμβρί για τα πρώτα 6 χρόνια, πριν οικοδομήσει τη Σαμάρεια και μεταφέρει την πρωτεύουσα σ' αυτή (Γ' Βασιλέων 16,23-24).