|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟY ΕΝΟΤΗΤΑ B' - (ΒΓΔ) |
|||||||||||||||||||||||||
|
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Αμέτρητες είναι οι προσωνυμίες που έχει δώσει ο λαός μας
στην Υπεραγία Θεοτόκο. Είναι τα πολύτιμα μαργαριτάρια που έχει αφιερώσει ο
πιστός και ευσεβής λαός μας στην Αγία και σεπτή μορφή Της. Όλες αυτές οι
προσωνυμίες σφυρηλάτησαν μέσα στο χρόνο το περίτεχνο και ακριβό διάδημα που
της αφιέρωσε η ευσέβεια και η αγάπη των πιστών.
Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η
συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου Μαρίας, που καθιερώθηκε από τον 3ο
αιώνα ως την αγιώτατη από όλους τους αγίους.
Οι ύμνοι που της έχουν αφιερώσει οι πιστοί δεν είναι
τίποτε άλλο παρά μια θαυμάσια συλλογή των προσωνυμιών Της. Ο
Ακάθιστος Ύμνος
και οι Παρακλητικοί Κανόνες το επιβεβαιώνουν. Οι θεολογικές και λαϊκές
προσωνυμίες Της συναγωνίζονται στην ομορφιά του λόγου, στο βάθος των εννοιών
και η μια συμπληρώνει την άλλη. Και όλες μαζί, λόγιες και λαϊκές,
προσφέρονται στη χάρη Της ως πολύτιμο περιδέραιο.
Οι προσωνυμίες αυτές, πέρα από ποιητικές εκφράσεις και
επικλήσεις των πιστών προς την Παναγία μας, δηλώνουν ιδιότητες και χαρακτηρισμούς
της Θεοτόκου, τόπον προέλευσης ή ευρέσεως της θαυματουργού εικόνας, γιορτή
και αλλά πολλά. Έτσι έχουμε προσωνυμίες της Θεοτόκου που δηλώνουν τόπο, φυτά
ή άνθη, θαυματουργικό τρόπο φανέρωσης, τον κτήτορα ή ένα χαρακτηριστικό
γνώρισμα της εικόνας κ.ά. Είναι αδύνατο να αναφερθούν όλες οι προσωνυμίες της Θεοτόκου σε λίγες σελίδες. Η απλή αναγραφή τους θα απαιτούσε πολυσέλιδο βιβλίο. Γι' αυτό σ’ αυτές που ακολουθούν αναφέρονται μόνο οι γνωστότερες από αυτές με σύντομη αναφορά στο ιστορικό τους.
|
|||||||||||||||||||||||||
Β
«Βαγγελίστρα» Β αγγελίστρα ή Ευαγγελίστρια. Προσωνύμιο της Θεοτόκου που δηλώνει την ευχάριστη αγγελία, την χαρμόσυνη είδηση, το χαρούμενο μήνυμα. Το προσωνύμιο προήλθε από την ευαγγελική σκηνή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Είναι γνωστό το πανελλήνιο προσκύνημα της Παναγίας Ευαγγελιστρίας Τήνου. Συναντάται και σε πολλά μέρη της Ελλάδος, Σκιάθος, Μύκονος, Λεμεσός κλπ.
«Βαγγελίστρα της Βάνιστας»
Παναγιά η
λεγόμενη «Βαγγελίστρα της Βάνιστας» όπου και η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της
Θεοτόκου στο χωριό Βάνιστα της Δερόπολης στη Βόρειο Ήπειρο. Πολλές οι
μαρτυρίες για εμφανίσεις Της στην πλατεία του εν λόγω χωριού και όχι μόνο.
«Βαλανά» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κύπρο. Η εικόνα της Παναγίας του Βαλανά, έργο του 12ου αιώνα, μεταφέρθηκε από αιώνες στην εκκλησία της Παναγίας Χρυσολανίτισσας.
«Βαλουκλιώτισσα
ή Μπαλουκλιώτισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη. Η Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα, είναι Ιερό Χριστιανικό Αγίασμα που βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη. Πήρε την ονομασία από την τουρκική λέξη balık (ψάρι), προφέρεται περίπου μπαλούκ, και σημαίνει "των ψαριών" ή "με τα ψάρια", πιθανότατα λόγω ύπαρξης ψαριών στα νερά της περιοχής.
«Βαραγγιώτισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη. Βάραγγους μισθοφόρους χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες από το 843 μ.Χ.. Δημιουργήθηκε στο Βυζάντιο ειδικό τάγμα Βαράγγων σωματοφυλάκων και βαραγγική φρουρά. Οι αυτοκρατόρες στρατολογούσαν σε αυτά τα τάγματα, κατά καιρούς, και άλλους Βίκινγκς (Νορβηγούς, Σουηδούς, Δανούς). Από τον 11ο αιώνα είχαν και τη δική τους εκκλησία, την Παναγία την Βαραγγιώτισσα κοντά στην Αγία Σοφία.
«Βαρκού» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Ηλεία. Πήρε τ' όνομά της από την τοποθεσία Βαρκό, που βρίσκεται στο χωριό Καλιδόνα του νομού Ηλείας, όπου εκεί μέσα σ' ένα σπήλαιο γύρω στο 1845 βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας.
«Βαρνάκοβα ή
Βερνίκοβα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Φωκίδα. Πήρε τ' όνομά της από τον Όσιο Αρσένιο τον Βαρνακοβίτη και η Μονή αποκαλείται ως "η Αγία Λαύρα της Ρούμελης". Το χαρακτηριστικό της όνομα, Βαρνάκοβα ή Βερνίκοβα (ή Βερνίκωβα), είναι πιθανόν σλαβικής (σερβικής ή ρωσικής) προέλευσης. Κατά μία άλλη, η εικόνα τής Παναγίας μεταφέρθηκε εδώ από την πόλη Βάρνα της Βουλγαρίας.
«Βασίλισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στον Πόρο. Είναι Αυτή που έχει μεγάλη
παρρησία στον Ουρανό «ως γεννήσασα
την σωτηρία του κόσμου» τον Ιησού, και στη γη «ως τέξασα τον Ποιητήν ουρανού
και γης». Η Θεοτόκος με τις «ακοίμητες πρεσβείες της» γίνεται το στήριγμα
των ψυχικώς και σωματικώς ασθενών ανθρώπων.
Η γραφή λέγει: «Παρέστη η βασίλισσα (η Θεοτόκος) εκ δεξιών Σου εν
ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη». (Ψαλμ. 44, 9)
«Βασίλισσα Ουρανού και γης»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στον Πόρο. Είναι Αυτή που έχει μεγάλη
παρρησία στον Ουρανό «ως γεννήσασα
την σωτηρία του κόσμου» τον Ιησού, και στη γη «ως τέξασα τον Ποιητήν ουρανού
και γης». Η Θεοτόκος με τις «ακοίμητες πρεσβείες της» γίνεται το στήριγμα
των ψυχικώς και σωματικώς ασθενών ανθρώπων.
Η γραφή λέγει: «Παρέστη η βασίλισσα (η Θεοτόκος) εκ δεξιών Σου εν
ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη». (Ψαλμ. 44, 9)
«Βατοπεδινή» Στη μεγάλη μονή Βατοπεδίου έχουμε δεκάδες θεομητορικές εικόνες, επτά από τις οποίες είναι θαυματουργές. Δεν έχουμε άλλο μοναστήρι σε όλη την Ορθοδοξία με τόσες θαυματουργές εικόνες. Όλες οι θαυματουργές εικόνες μαζί αποτελούν τη Βατοπεδινή Θεοτόκο.
«Βάτος»
Ονομάστηκε έτσι από την προεικόνιση της Θεοτόκου ως «Βάτος» από τη
σχετική διήγηση της Παλαιάς Διαθήκης (Έξοδος Γ’, 1-8) όπου ο Μωϋσής είδε τη
φλεγόμενη και μη κατακαιομένη βάτο. Έτσι ψάλλουμε και στο δογματικό
Δοξαστικό του Β' ήχου: «ως γαρ ή βάτος ουκ εκαίετο καταφλεγομένη, ούτω
Παρθένος έτεκες και Παρθένος έμεινας...». Η φλεγόμενη και μη κατακαιομένη
βάτος, δηλώνει το Αειπάρθενο της Θεοτόκου, δηλαδή ότι η Παναγία μας προ,
κατά και μετά τη γέννηση του Χριστού μας έμεινε Παρθένος.
«Βατούσαινα» Ονομασία της Θεοτόκου στα Ψαρά. Η εκκλησία αυτή βρίσκεται στην περιοχή Βάτος των Ψαρών. Σύμφωνα με την παράδοση, είναι ο παλιότερος Αγιορείτικος ναός των Ψαρών, ο οποίος ανακαινίστηκε το 1808.
«Βεβαία ελπίς»
Ονομασία της Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη. Η Παναγία μας
είναι η μόνη βεβαία και ασφαλής ελπίδα των πιστών. Στην εκκλησία μας
ψάλλουμε το τροπάριο «Ελπίς του κόσμου αγαθή...». Γι' αυτό και ο ευσεβής και
πιστός λαός μας της έδωσε την προσωνυμία αυτή.
«Βελανιδιά» Ονομασία της Θεοτόκου, η οποία λέγεται Παναγία η Ζωοδόχος Πηγή η Βελανιδιά. Ονομάστηκε Βελανιδιά διότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας βρέθηκε στη ρίζα μιας τεράστιας βελανιδιάς.
«Βελλάς
ή Βελλαΐτισσα» Ονομασία της Θεοτόκου στην Ήπειρο. Η Ιερά Μονή ονομάστηκε έτσι επειδή είναι πολύ κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας πόλης «Παλιοβελλά». Με το ίδιο όνομα αποκαλείται και το μετόχι της Ιεράς Μονής, η Κόκκινη Εκκλησία, που πήρε το όνομα της από το χρώμα των τούβλων που είναι χτισμένοι οι εξωτερικοί τοίχοι.
«Βηθλεεμίτισσα» Ονομασία της Θεοτόκου που προέρχεται από τους Αγίους Τόπους και συγκεκριμένα από τη Βηθλεέμ. Η παράδοση τη συνδέει με την Αυτοκράτειρα των Ρώσων Αικατερίνη, η οποία επισκεπτόμενη την Αγία Γη και τη Βηθλεέμ, μετά από θαύμα που της επιτέλεσε η Παναγία, χάρισε τα τσαρικά ενδύματα της για να ντυθεί με αυτά η «Δέσποινα του Κόσμου».
«Βηματάρισσα
ή Κτητόρισσα»
Ονομασία της Θεοτόκου στη μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
Όταν οι Άραβες έκαναν επιδρομή στο Άγιο Όρος, ο βηματάρης (ο
επιμελητής του ιερού βήματος) της μονής Βατοπαιδίου πρόλαβε και έκρυψε μέσα
στο φρεάτιο της Αγίας Τράπεζας, μια εικόνα της Παναγίας και ένα Σταυρό,
τοποθετώντας μπροστά τους μια αναμμένη λαμπάδα. Το μοναστήρι λεηλατήθηκε και
οι μοναχοί οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι στην Κρήτη. Μετά από 70 χρόνια ο βηματάρης
απελευθερώθηκε και επέστρεψε στο μοναστήρι του. Τότε βρήκε την εικόνα και το
Σταυρό όρθια πάνω στο νερό και την λαμπάδα αναμμένη. Λέγεται
και Κτητόρισσα.
«Βιγλιώτισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κρήτη. Είναι αυτή που βλέπει, που
με ανύστακτο μάτι παρατηρεί τα πάντα. Η φρουρός. Η σκοπός. Προέρχεται από τη
βενετική λέξη βιγλίζω = βλέπω, παρατηρώ με μεγάλη προσοχή. Εδώ σημαίνει αυτή
που ορά - βλέπει, που εφορεύει τα πάντα. Στην Τήνο ονομάζεται Βλέπουσα.
«Βιδιανή» Προσωνυμία της Θεοτόκου στο νομό Λασιθίου. Η ονομασία της φέρεται να προέρχεται από τους ιδιοκτήτες των εκτάσεων της, δηλαδή την οικογένεια Βίδων ή Βίδηδων. Η Iερά Μονή Βιδιανής έχει κτιστεί στη θέση του παλιού μετοχιού των Βίδων (1583) που συνοικίσθηκε από τα μέλη της παλιάς αυτής οικογένειας που είχαν έρθει από το Χάνδακα σαν ενοικιαστές γης. Το επώνυμο Βίδος, με τη μορφή Βιδάκης εξακολουθεί να ακούγεται στο Λασίθι.
«Βλαντίμιρ» Η Παναγία του Βλαντίμιρ είναι παράδειγμα του αγιογραφικού τύπου της Παναγίας Ελεούσας . Γύρω στο 1131, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Λουκάς Χρυσοβέργης έστειλε την εικόνα ως δώρο στον Μέγα Δούκα Γιούρι Βλαντιμίροβιτς Ντολγκορούκι του Κιέβου, ως μέρος της προσπάθειας εκχριστιανισμού των σλαβικών λαών από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.Σύμφωνα με την παράδοση, τα άλογα που μετέφεραν την εικόνα σταμάτησαν έξω από το Βλαντίμιρ και αρνήθηκαν να προχωρήσουν. Οι Ρώσοι το ερμήνευσαν ως σημάδι ότι η Θεοτόκος ήθελε η εικόνα να παραμείνει εκεί. Το σημείο στο οποίο σταμάτησαν τα άλογα ονομάστηκε Μπογκολιούμποβο («αγαπητό από τον θεό» στα Ρωσικά). Σε αυτό το σημείο ο γιός του Γιούρι, Αντρέι Μπογκολιούμπσκι έχτισε τον Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος καθαγιάστηκε το 1160 και στη συνέχεια η εικόνα τοποθετήθηκε σε αυτόν. Η εικόνα μεταφέρθηκε στη Μόσχα το 1395, κατά τη διάρκεια της εισβολής του Ταμερλάνου.
«Βλασσαρού
ή Βλασταρού» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Αθήνα. Βρισκόταν ανατολικά του Θησείου. Ονομαζόταν και Βλασταρού. Η ονομασία προήλθε από την παλιά οικογένεια Βλασσαρού, η οποία ήταν και ο κτήτορας του ναού. Κατά τον Φιλαδελφέα, τον 17ο και 18ο αιώνα επονομαζόταν Βλασταρού, ίσως από κτίτορά της με το όνομα Βλαστάρης. Κατεδαφίστηκε το 1931.
«Βλαχέραινα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κέρκυρα. Το όνομα «Βλαχέραινα» κατάγεται από τον Ναό των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη. Ο τύπος της εικόνας αυτής φέρνει το προσωνύμιο «Παναγιά Βλαχέραινα» γιατί αντιγράφει παλιότερο πρότυπο εικόνας, που υπήρχε στην εκεί Μονή.
«Βλαχερνίτισσα ή Βλαχέρνα ή Βλαχερνών»
Προσωνυμία της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη. Ονομάστηκε έτσι γιατί ετιμάτο ιδιαιτέρως στο ναό των Βλαχερνών
στην Κωνσταντινούπολη. Λέγεται και Βλαχέραινα και Βλαχέρνα. Στην Κρήτη
λέγεται Βλαχερονίτισσα.
«Βλοχαΐτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Αιτωλοακαρνανία. Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βλοχού (Ιερά Μονή Βλοχού) είναι κτισμένη στην κορυφή ενός από τα μεγαλοπρεπέστατα φρούρια που υψώνονται στην πεδιάδα της Τριχωνίδας, κοντά στο Αγρίνιο. Στο μοναστήρι βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Ωραιοτάτης.
«Βοήθεια» Προσωνυμία της Παναγίας στην Πάτρα και στη Χίο. Ο Ναός της Παναγίας Βοήθειας στην Πάτρα βρίσκεται στο χώρο του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου των Πατρών, το οποίο πλέον αποτελεί το σημείο αναφοράς ολόκληρης της νοτιοδυτικής Ελλάδος και όχι μόνο. Υπάρχει και η Ιερά Μονή Παναγίας Βοηθείας της Χίου, η οποία ιδρύθηκε το 1930 από τον όσιο Άνθιμο Βαγιάνο, για να στεγάσει Μικρασιάτισσες μοναχές που είχαν διωχθεί από τις Μονές της Μικράς Ασίας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
«Βορινή» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κύπρο. Ο ναός θα μπορούσε να χρονολογηθεί από τον 13ο αιώνα.
«Βουλκανιώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στη Μεσσηνία. Το όνομά του «Βουλκάνος» και παλαιότερα «Βουρκάνο», «Δορκάνο» και «Βουλκάνη», το οφείλει κατά πάσα πιθανότητα σε βυζαντινό άρχοντα ή κτίτορα, στον οποίο ανήκε η περιοχή πέριξ του όρους Ιθώμη. Το μοναστήρι κτίστηκε το 726 μ.Χ.. Η εικόνα της Θεοτόκου λέγεται ότι την έφτιαξε ο Απόστολος Λουκάς και είναι θαυματουργή, βρέθηκε μέσα στην κουφάλα μιας βελανιδιάς κατά τους χρόνους της εικονομαχίας.
«Βουναρκώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κύπρο. Πήρε το όνομα Βουναρκώτισσα για το ότι βρίσκεται μέσα σε βράχο. Εκεί στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Χριστιανοί κάτοικοι του χωριού λόγω των διωγμών από τους Τούρκους κατακτητές, πήγαιναν κρυφά στο σπήλαιο αυτό για να τελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.
«Βουνού» Προσωνυμία της Παναγίας στη Σίφνο και στην Αλόννησο. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου.
«Βουρλιώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στη Νέα Φιλαδέλφεια και στη Μικρά Ασία. Πήρε την ονομασία της από την εικόνα που βρέθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, όταν ένας βοσκός πήγαινε τα ζώα του σ’ ένα χωράφι όπου υπήρχαν βουρλιές (βούρλα).
«Βουρνιώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Τήνο. Πιθανώς η εκκλησία θεμελιώθηκε το 1670.
«Βράχου» Προσωνυμία της Παναγίας στον Κάτω Ταρσό του νομού Κορινθίας. Κατά την παράδοση, ο ναός της Παναγιάς στον βράχο του Ταρσού ιδρύθηκε ως εκπλήρωση τάματος από κάποια γυναίκα από το χωριό Ταρσός, η οποία σώθηκε ως εκ θαύματος κατά την άλωση της Βυζαντινής Ταρσού από τον Μωάμεθ Β' τον κατακτητή το 1458.
«Βρεσθενίτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στα Βρέσθενα. Η ίδρυση της Μονής της Παναγίας της Βρεσθενίτισσας ανάγεται στον 14ο αιώνα και μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, υπήρξε έδρα της Επισκοπής Βρεσθένης.
«Βρεφοκομούσα»
Προσωνυμία της Παναγίας στην Άνδρο. Είναι αυτή πού φροντίζει και
προστατεύει τα βρέφη.
«Βρεφοκρατούσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου που οφείλεται στη στοργή και τη φροντίδα
που δείχνει η Θεοτόκος στο «παιδίον Ιησούν» που με περισσή αγάπη κρατά στην
αγκαλιά της. Το Θείο Βρέφος (από εδώ καί Βρεφοκρατούσσα) με άνεση και
εμπιστοσύνη κάθεται στην αγκαλιά της Παναγίας. Γνωστή η εικόνα της
Βρεφοκρατούσας και προέρχεται από το Άγιο Όρος.
«Βροντιανή» Προσωνυμία της Παναγίας στη Σάμο. Η ονομασία «Βροντιανή» προέρχεται α) από τη λέξη Βροντά, που ήταν μια πλούσια οικογένεια, πού έδωσε το όνομα της στη περιοχή μεταξύ Κοκκαρίου και Βαθέος, β) γιατί φυσάει δυνατός άνεμος, ο λεγόμενος σιρόκος, που συνοδεύεται με βροντές, ή γιατί την ημέρα της γιορτής (8 Σεπτεμβρίου) αρχίζουν συνήθως οι πρώτες βροχές με βροντές και αστραπές που αντηχούν πολύ δυνατά στις κορυφές νοτίως της Μονής.
«Βροντιώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στη Σκιάθο. Ονομάστηκε έτσι επειδή ως βροντή τους εχθρούς καταπλήσσει.
«Βροντοχίου» Προσωνυμία της Παναγίας στο Μυστρά. Η επωνυμία της αναφέρεται στα χρυσόβουλλα που εικονίζονται στις τοιχογραφίες του παρεκκλησίου του καθολικού της Μονής, και πρέπει να σχετίζεται με την ονομασία της περιοχής, ο ιδιοκτήτης της οποίας θα λεγόταν Βροντόχιος. Στο συγκρότημα της μονής βρίσκονται δύο επιβλητικές εκκλησίες, από τις ωραιότερες του Μυστρά, ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων και ο ιερός ναός της Παναγίας της Οδηγήτριας, που λέγεται και Αφεντικό.
«Βρύσεως» Προσωνυμία της Παναγίας στην Άρτα και στη Σίφνο. Ονομάστηκε έτσι επειδή την εποχή της Τουρκοκρατίας βρισκόταν κοντά σε μια βρύση.
«Βρυσιανή»
Προσωνυμία της Παναγίας
στο
Μεσοχώρι της Καρπάθου. Πήρε το όνομά της από την τρίκρουνη βρύση που υπάρχει
στην αυλή. Τη χάρη της επικαλούνται Καρπάθιοι και Κασιώτες, που την
ονομάζουν και Μεσοχωριτούλλα (ή Μεσοχωρίτισσα).
«Βυτουμά» Προσωνυμία της Παναγίας στα Μετέωρα. Σύμφωνα με μία επιγραφή το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1161. Το προσωνύμιο Βυτουμά, σύμφωνα με προφορική παράδοση, προέρχεται από έναν βυζαντινό οφικιάλιο ονόματι Βιτουμά, ο οποίος ήρθε από την Βασιλεύουσα και κατοίκησε σ αυτό το μέρος.
|
|||||||||||||||||||||||||
Γ
«Γαιματούσα»
Προσωνυμία της Παναγίας στην Κύπρο. Ονομάστηκε έτσι επειδή σταματά την αιμοραγία.
«Γαλακτοτροφούσα»
Προσωνυμία
της Θεοτόκου πού προήλθε από το εικονογραφικό τύπο της Θεοτόκου που την εξεικονίζει
να θηλάζει το Θείο Βρέφος. Αυτό δηλώνει και το σχετικό τροπάριο του Ακάθιστου
Ύμνου: «Νηδύϊ τον Λόγον υπεδέξω, τον πάντα βαστάζοντα εβάστασας γάλακτι
εξέθρεψας...».
«Γαλατιανή» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κάλυμνο, στην Λήμνο και στα Μάλια. Ονομάστηκε έτσι επειδή η Παναγιά ήταν η βοηθός στις λεχώνες που αντιμετώπιζαν πρόβλημα στο θηλασμό τους. Ακόμη η Παναγιά Γαλατιανή βοηθούσε και τα ζώα να παράγουν γάλα. Στα Μάλια της Κρήτης, ονομάστηκε έτσι γιατί οι βοσκοί έδιναν το γάλα από τα ζώα τους για να το ανακατέψουν με τη λάσπη που θα χρησίμευε στην κατασκευή του ναού.
«Γαλατούσα»
Προσωνυμία της Παναγίας. Ονομάστηκε έτσι επειδή είναι
αφιερωμένη στις γυναίκες που δεν κατεβάζουν γάλα για τα μωρά
τους.
«Γαλήνη» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κρήτη. Ονομάστηκε έτσι επειδή μια βυζαντινή πριγκίπισσα ταξιδεύοντας προς τους Άγιους Τόπους έπεσε σε μεγάλη τρικυμία. Τότε προσευχήθηκε στην Παναγία, ζητώντας την βοήθεια της, και της έταξε να κτίσει ένα ναό, στο σημείο που θα έβγαινε. Πράγματι, το πλοίο κατάφερε να σωθεί και η πριγκίπισσα, πιστή στον όρκο της, έκτισε ένα ναό, τον οποίο ονόμασε Παναγία Γαλήνη.
«Γάλλου» Προσωνυμία της Παναγίας που προέρχεται από τον ομώνυμο οικισμό στο Ρέθυμνο. Η ονομασία του οικισμού δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη, αλλά υπάρχουν διάφορες ανεπιβεβαίωτες εκδοχές. Μία από αυτές αναφέρει ότι προήλθε από τον Γάλλο φιλέλληνα ταγματάρχη Βαλέστρα, ο οποίος το 1822 έλαβε μέρος σε μάχη που έγινε στην περιοχή μεταξύ των κρητών επαναστατών και των πολιορκημένων στο φρούριο Φορτέτσας Τούρκων και σκοτώθηκε. Ο Βαλέστρα έχει ταφεί στο χωριό. Στον καθεδρικό ενοριακό ναό της Παναγίας Γάλλου βρίσκεται η εικόνα του Ένθρονου Χριστού, όπως και άλλες εικόνες του 18ου αι.
«Γαλόκτιστη» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κύπρο. Το εκκλησάκι αυτό λέγεται ότι κτίστηκε από βοσκούς της περιοχής οι οποίοι είχαν τόσο γάλα που τον πηλό τον ζύμωναν με γάλα αντί με νερό προκειμένου να ενώσουν τις πέτρες. Όταν κάποια στιγμή τόλμησαν να χρησιμοποιήσουν νερό οι πέτρες δεν κολλούσαν η μια με την άλλη. Φαίνεται ότι το θέλημα της Παναγίας ήταν ο ναός της να κτιστεί με γάλα.
«Γαλού»
Προσωνυμία της Παναγίας στο Ρέθυμνο.
Στο χωριό
Γάλλος στο Ρέθυμνο υπάρχει παλιός βυζαντινός ναός "η Παναγία η Γαλού
ή Γαλατού'' και
ονομάστηκε έτσι γιατί κατά την παράδοση στο χτίσιμό της χρησιμοποιήθηκε γάλα
αντί για νερό.
«Γερανού» Προσωνυμία της Παναγίας στην Πάτμο. Ονομάστηκε έτσι επειδή το εκκλησάκι της Παναγίας είναι χτισμένο στην χερσόνησο του Γερανού στην Πάτμο.
«Γερόντισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στο Άγιο Όρος (Μονή Παντοκράτορος). Η ονομασία προέρχεται από το μοναστικό «γέρων». Γερόντισσα = ηγουμένη· η μονή διευθύνουσα ή διοικούσα τη μονή. Αυτή που φροντίζει για την ευταξία της μονής και την επάρκεια των αγαθών. Στην ασημένια επένδυση της εικόνας φαίνεται και ένα πιθάρι που ξεχειλίζει θυμίζοντας μας το θαύμα της Παναγίας, η οποία εισακούοντας τις προσευχές του Γέροντος (εξ ου και Γερόντισσα) γέμισε με λάδι τα άδεια πιθάρια της Μονής.
«Γεωργάνικη»
Προσωνυμία της Παναγίας. Η ονομασία προέρχεται από τους
Μαυρομιχαλαίους.
«Γηροκομίτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Πάτρα. Πήρε το όνομά της διότι την βυζαντινή περίοδο στην μονή λειτουργούσε γηροκομείο και η εικόνα ήταν η παρηγοριά των ηλικιωμένων.
«Γηρομερίου» Προσωνυμία της Παναγίας στη Θεσπρωτία. Για την ονομασία της υπάρχουν πολλές απόψεις. Αυτή προέρχεται από τη λέξη Ιερομερίου που σημαίνει ιερό μέρος ή Γυρομερίου που σημαίνει το γύρο μέρος, ή Γερομερίου που σημαίνει γερό μερος ή Γηρομερίου και Γηρομερίου που σημαίνει το γηραιό μέρος.
«Γιαλούσα» Επωνυμία της Παναγίας. Στην Κύπρο δυο τουλάχιστον παρεκκλήσια αφιερωμένα στην Παναγία, φέρουν το όνομα Γιαλούσα. Το ένα απ' αυτά βρίσκεται στο χωριό Κάτω Πολεμίδια (επαρχία Λεμεσού) και το άλλο στο χωριό Κώμα του Γιαλού (Καρπασία).
«Γιάτρισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στο Λουτράκι Κορινθίας και στη Λακωνία. Είναι η μόνη ιατρός των πιστών. Είναι αυτή που θεραπεύει, γιατρεύει, τα πάθη «των ψυχών και των σωμάτων».
«Γκουμπελίδικη» Προσωνυμία της Παναγίας στην Καστοριά. Η επωνυμία "Κουμπελίδικη ή Γκουμπελίδικη" ανάγεται στους χρόνους της Τουρκοκρατίας και έχει σχέση με τον χαρακτηριστικό ψηλό τρούλλο του ναού, που στα Τουρκικά σημαίνει κουμπές.
«Γκρεμνιώτισσα» Προσωνυμία της Υπεραγίας Θεοτόκου στην Ίο. Η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Γκρεμνώτισσας πήρε το όνομά της επειδή βρίσκεται σκαρφαλωμένη σ' ένα απόκρημνο βράχο.
«Γλυκιώτισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στην Κύπρο. Η Παναγία η Γλυκιώτισσα έσωσε κάποτε τους Κερυνιώτες από την φοβερή ασθένεια της πανώλης, ίσως γι' αυτό πήρε και το όνομα αυτό, δηλαδή Γλυκιώτισσα, από το ρήμα γλιτώνω. Άλλοι πιστεύουν πως τ' όνομα οφείλεται στο γλυκό νερό αρχαίου πηγαδιού μέσα στο μοναστήρι.
«Γλυκοφιλούσα»
Προσωνυμία
της Θεοτόκου προερχόμενη από τον εικονογραφικό τύπο της Θεοτόκου που την
εξεικονίζει να ακουμπά φιλόστοργα την κεφαλή της στο μάγουλο του μικρού
Χριστού και να εναγκαλίζονται, μάνα και γιος, τρυφερά.
«Γλωσσά»
Προσωνυμία
της Θεοτόκου στην Κύπρο.
«Γοργόνα»
Προσωνυμία
της Παναγίας στη Λέσβο. Το μικρό πανέμορφο αυτό εκκλησάκι που βρίσκεται
σκαρφαλωμένο σε ένα βράχο στο γραφικό ψαροχώρι Σκάλα Συκαμνιάς, στη Λέσβο.
Πήρε το όνομα του από την ομώνυμη εικόνα που παρουσιάζει την Παναγία με ουρά
γοργόνας!. Την έχει φιλοτεχνήσει άγνωστος λαϊκός ζωγράφος , αλλά έχει γίνει
ξακουστή και από ομότιτλο μυθιστόρημα του μεγάλου μας πεζογράφου Στρατή
Μυριβήλη.
«Γοργοϋπήκοος»
Προσωνυμία
της Παναγίας σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Ονομάζεται έτσι, διότι γοργά, γρήγορα, υπακούει στις προσευχές
αυτών που με την πίστη την επικαλούνται και εκπληρώνει τα αιτήματά τους.
«Γουδή» Προσωνυμία της Παναγίας στην Αθήνα. Αναφέρεται η Παναγία του Γουδή κτισμένη από κάποιον Γουδή. Η περιοχή παίρνει το όνομά του μετατρέποντάς το όμως σε ουδέτερο (το Γουδί).
«Γουμένισσα» Προσωνυμία της Παναγίας στη Γουμένισσα.
«Γουμερά» Προσωνυμία της Παναγίας στις Σέρραις. Η επωνυμία της «Παναγία Γουμερά» αποτελεί ανάμνηση της ομώνυμης μονής που υπήρχε σε περιοχή του Πόντου από το 10ο αιώνα.
«Γουρλομάτα» Προσωνυμία της Παναγίας στη Λέρο. Το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας της Γουρλομάτας είναι γνωστό για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του, από τις οποίες πιθανότατα και τ' όνομά του.
«Γρανίτσας» Προσωνυμία της Παναγίας στην Ευρυτανία. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται στη Γρανίτσα της Ευρυτανίας.
«Γρηγορούσα»
Προσωνυμία της Παναγίας στην Αθήνα. Η ονομασία οφείλεται στο ότι
η Παναγία προσφέρει γρήγορα τη βοήθειά της σ' αυτούς που την επικαλούνται.
«Γυψενή» Προσωνυμία της Παναγίας στην Ρόδο. Η ονομασία προέρχεται από τα στρώματα γύψου που υπάρχουν στην περιοχή.
|
|||||||||||||||||||||||||
Δ
«Δακρυρροούσα»
Η συνεχώς και αδιαλείπτως χέουσα δάκρυα για τη σωτηρία των
ανθρώπων και των «μετά πίστεως και ευλάβειας» καταφευγόντων σ' αυτή χριστιανών.
Είναι η Παναγία που δακρύζει βλέπουσα τις αστοχίες των πιστών, αλλά και
αυτή πού με θέρμη και δάκρυα παρακαλεί τον «Υιόν Της και Θεόν» για τη
σωτηρία των ανθρώπων. Είναι γνωστό το δημοτικό τραγούδι: «Σώπασε κυρά
Δέσποινα και μη πολύ δακρύζεις» και της αλώσεως της Πόλης «Η Δέσποινα
ταράχθηκε κι εδάκρυσαν οι εικόνες». Οι πιστοί ψάλλουν στους χαιρετισμούς:
«Χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις». Τα ανυπόκριτα δάκρυα είναι η
έμπρακτη απόδειξη της ειλικρινούς μετάνοιας.
«Δαμάστα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Φθιώτιδα. Πολλές οι εκδοχές για την προέλευση του ονόματος της Μονής, επικρατέστερη φαίνεται όμως η εκδοχή ότι προέρχεται από τό "δαμάστρα", δηλαδή η Παναγία που δαμάζει τον πόνο και τα πάθη.
«Δεκαπεντούσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Σίφνο. Ονομάστηκε έτσι επειδή
γιορτάζει τον δεκαπενταύγουστο.
«Δεμερλιώτισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στα Φάρσαλα. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται στο Σταυρό Φαρσάλων (παλιό Δεμερλί).
«Δέξα» Προσωνυμία της Θεοτόκου που προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη. Είναι μια από τις τρεις εκδοχές της ονομασίας της Παναγίας της Δεξιάς. Η Θεοτόκος ως κατ’ εξοχήν μεσίτρια, είναι Εκείνη που δέχεται τις ικεσίες και τις παρακλήσεις όλων μας, είναι δηλαδή Παναγία Δέξα. Σ’ αυτή την προφορική παράδοση βασίστηκε κι ο πεζογράφος Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης και μνημονεύει την Εικόνα της Παναγίας ως «Δέξα».
«Δεξιά ή Δεξιοκρατούσσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου πού προήλθε από τον εικονογραφικό τύπο
της Παναγίας, που την εικονίζει να κρατεί στοργικά τον Ιησού στο δεξί της
χέρι
και όχι προς το μέρος της καρδιάς της. Προέρχεται από τη Θεσσαλονίκη. Μια άλλη παράδοση θέλει η εικόνα να πήρε την ονομασία της από έναν μοναχό ή ορφανό πατρός νέο, ο οποίος ύστερα από ένα όνειρο τη μετέφερε και την τοποθέτησε σε ναό δεξιά όπως εισέρχεται κανείς στην πόλη της Θεσσαλονίκης από τη θύρα των ανατολικών τειχών!
«Δεομένη»
Προσωνυμία που προήλθε από τον εικονογραφικό τύπο, στον οποίο
εξεικονίζεται η Θεοτόκος να δέεται στον Υιό της και Θεό με υψωμένα χέρια.
«Δέρματα ή Δερματούσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Ζάκυνθο. Ονομάστηκε έτσι επειδή το μοναστήρι της Παναγίας του 16ου αιώνα βρίσκεται στο Άλσος Δέρματα, που είναι ιδιοκτησία του Δήμου.
«Δέσποινα»
Η πλέον διαδεδομένη και προσφιλής προσωνυμία της Θεοτόκου. Δηλώνει
πως η Θεοτόκος είναι η «Κυρία πάντων ημών», η «Δέσποινα του κόσμου», ή
«αφέντρα». Στον Παρακλητικό Κανόνα ψάλλουμε: «Δέσποινα του κόσμου, ελπίδα
και προστασία των πιστών...» και «Δέσποινα, προσδέξαι τας δεήσεις των δούλων
σου».
«Δημοσιάνα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κέρκυρα. Ονομάζεται «Δημοσιάνα» γιατί είχε την πρώτη θέση στις δημόσιες τελετές στις οποίες συμμετείχε ο Μέγας Πρωτοπαπάς και το Ιερό Τάγμα, όντας η προστάτις των Κορυφών.
«Διακόνισσα»
Προσωνυμία της Κυρίας Θεοτόκου στην Κωνσταντινούπολη. Είναι
αυτή που διακονεί, που προσφέρει τις υπηρεσίες της.
«Διασώζουσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Πάτμο. Είναι αυτή πού σώζει με την
γρήγορη επέμβαση της και τις πρεσβείες της. Είναι γνωστό το τροπάριο των
Παρακλητικών Κανόνων: «Διάσωσαν από κινδύνων τους δούλους σου Θεοτόκε...». Οι
συνεχείς πρεσβείες της Θεοτόκου σώζουν τον κόσμο. Στη θεία Λειτουργία
ψάλλουμε την επωδό: «Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ, σώσον ημάς».
«Διπλή» Επωνυμία της Θεοτόκου στην Κύπρο. Ονομάστηκε έτσι επειδή στην εικόνα της Παναγίας Διπλής υπάρχουν δύο Παναγίες στο ίδιο εικόνισμα και βρίσκεται στον Ιερό Ναό της Παναγίας Χρυσαλινιώτισσας στη Λευκωσία.
«Διώτισσα» Επωνυμία της Θεοτόκου στην Κεφαλλονιά. Ονομάστηκε έτσι επειδή ο Ιερός Ναός της Παναγίας Διωτίσσης βρίσκεται στη βραχονησίδα του Δία.
«Δοβρά» Επωνυμία της Θεοτόκου στην Ημαθία. Την ονομασία της την οφείλει στο χωριό Δοβρά του Βερμίου που καταστράφηκε από τους Τούρκους.
«Δομιανίτισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Ευρυτανία. Ονομάστηκε έτσι επειδή η Μονή βρίσκεται στην περιοχή των Δομιανών.
«Δούπιανη» Προσωνυμία της Θεοτόκου στα Μετέωρα. Ονομάστηκε έτσι επειδή βρίσκεται αριστερά του δρόμου προς τα Μετέωρα κάτω από τον βράχο της Δούπιανης.
«Δοχειάρισσα»
Προσωνυμία της Θεοτόκου στο Άγιο Όρος.
Ονομάστηκε έτσι επειδή η εικόνα της βρίσκεται στο δοχείο
(αποθήκη) λαδιού ή κρασιού της μονής Βατοπαιδίου.
«Δραπανιώτισσα» Προσωνυμία της Θεοτόκου στην Κεφαλληνία. Ονομάστηκε έτσι από την περιοχή Δράπανος, που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του Αργοστολίου.
«Δροσιανή» Προσωνυμία της Θεοτόκου στη Νάξο. Ονομάστηκε έτσι επειδή οι κάτοικοι του νησιού σε μια πολύ μεγάλη περίοδο ανομβρίας απευθύνθηκαν στην Παναγία με λειτουργίες και τάματα για να την παρακαλέσουν να βρέξει έτσι ώστε να μην ξεραθούν τα δέντρα και οι μπαξέδες και να ζήσουν οι κάτοικοι που κατ' εξοχήν είναι αγρότες.
«Δροσοσταλίτισσα»
Λαϊκή προσωνυμία της Θεοτόκου, η οποία με τις ικεσίες της και
τις πρεσβείες της σταλάζει βάλσαμο, δροσιά, στις πυρωμένες από την αμαρτία
ψυχές των πιστών. Σταλάζει βάλσαμο παρηγοριάς στην ασθενή σάρκα των
χριστιανών. Ο Γεδεών προείδε τη Θεοτόκο ως «ένδροσον ποκον» δηλαδή σαν
βρεγμένο μαλλί, σαν δροσοσταλίδα πάνω στο μαλλί.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
.jpg)
