ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Π

παλλακίδα: Είναι η γυναίκα που συζεί με άνδρα χωρίς νόμιμο γάμο.

Πανάμωμη: Πάναγνη, Άσπιλη.

Πανάχραντη: Αμόλυντη, Πανάγια.

πάπυρος: Ο πάπυρος ήταν κοινό υλικό γραφής σε ολόκληρη την κλασική αρχαιότητα και κατασκευαζόταν από το φυτό πάπυρος. Τα αρχαιότερα δείγματα παπύρου, με ιερογλυφική γραφή, χρονολογούνται από το 3.000 π.Χ., εικονίζονται όμως κύλινδροι από πάπυρο σε παραστάσεις αιγυπτιακών ναών που είναι ακόμη παλαιότερες. Η Βύβλος, η ομώνυμη πόλη της Φοινίκης, ήταν από τα σημαντικότερα κέντρα εμπορίας παπύρου.

παραστάδα (παραστάτης): Η παράπλευρη τετραγωνική κολόνα ή δοκός στο άνοιγμα της πόρτας ή του παραθύρου.

περγαμηνή: Με τον όρο περγαμηνή δηλώνεται το υλικό γραφής που παρασκευαζόταν από δέρμα μόσχου, προβάτου ή κατσίκας. Η διαφορά του από τα δερμάτινα είδη είναι ότι δεν έχει υποβληθεί σε βυρσοδεψία, αλλά εκδέρεται και στεγνώνεται ενώ βρίσκεται σε διάταση, πράγμα που κάνει τη δορά τού ζώου δύσκαμπτη και της προσδίδει λευκή, κιτρινωπή ή και διαφανή χροιά. Η περγαμηνή δεν είναι αδιάβροχη και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην υγρασία. Βιβλία κατασκευασμένα από τέτοιο υλικό μπορούν να πέσουν από το ράφι μιας βιβλιοθήκης λόγω απώλειας του διατεταμένου σχήματος. Όταν κατασκευάζεται, είναι στιλπνή στην αφή, ιδιότητα που χάνεται με το χρόνο.

Η δορά τού ζώου (κατσίκας, προβάτου, μόσχου, ακόμη και χοίρου) υποβάλλεται σε κατεργασία, προκειμένου να καταστεί άσηπτη. Κατ’ αρχάς, πρέπει να αφαιρεθεί το λίπος και το σμήγμα, ώστε να μείνει μόνο το δέρμα. Κατόπιν, η δορά βυθίζεται σε γαλάκτωμα ασβέστη (επί τρεις ημέρες) και ακολουθεί απόξεση με ειδικό ξέστρο, προκειμένου να απομακρυνθούν υπολείμματα της σάρκας και του τριχώματος. Στη συνέχεια λειαίνεται με ελαφρόπετρα και λευκαίνεται με σκόνη κιμωλίας.

Ωστόσο, η καλή κατεργασία επιτρέπει τη γραφή και στις δύο πλευρές, ενώ η ποιότητα εξαρτάται επιπλέον από το είδος και την κατάσταση του ζώου.

περιτομή: Περιτομή ονομάζεται ο περιορισμένος ακρωτηριασμός της φυσικής διαμόρφωσης του ανδρικού μορίου, συγκεκριμένα είναι η αποκοπή (αφαίρεση) της πόσθης ή ακροποσθίας (αρχ. ακροβυστίας), της πτύχωσης δηλαδή του δέρματος που καλύπτει τη βάλανο του εξωτερικού ανδρικού γεννητικού οργάνου.

Η περιτομή εξυπηρετεί κατά μία άποψη λόγους υγιεινής γιατί μειώνονται οι πιθανότητες μόλυνσης από τη συσσώρευση μικροοργανισμών ή ξένων σωμάτων (σκόνης, σμήγματος κλπ.). Αν και η περιτομή δε συνδέεται μόνο με τη θρησκεία και σε χώρες όπως οι ΗΠΑ εφαρμόζεται σε πολλά νεογέννητα άσχετα με το θρήσκευμα, στην εβραϊκή και στη μουσουλμανική θρησκεία οι γονείς οφείλουν να περιτέμνουν τα άρρενα βρέφη τους, σύμφωνα με τους θρησκευτικούς κανόνες.

Στην Παλαιά Διαθήκη ο Θεός ζητά από τον Αβραάμ να περιτμηθεί και να περιτμήσει τους απογόνους και τους δούλους του ως απόδειξη της συμφωνίας που συνάπτει ο Θεός με τον Ισραήλ.

Μια εξήγηση αυτής της απαίτησης συνδέεται με τη συμβολική σημασία του ανδρικού μορίου. Το ανδρικό μόριο είναι η απόδειξη του ανδρισμού, από μία άποψη και η πηγή δύναμης του άνδρα. Με την περιτομή ο άνδρας συμβολικά αποκόπτει ένα τμήμα του υπέρ του Θεού, αναγνωρίζει δηλαδή ότι η ισχύς του είναι πεπερασμένη και ότι υπάρχει κάποιος πιο ισχυρός και πιο τέλειος από αυτόν.

Στο Χριστιανισμό δε διατηρείται η παράδοση της περιτομής, αφού θεωρείται ότι η αναγκαιότητά της καταργείται με την εκούσια σταυρική θυσία του Ιησού και αντικαθίσταται από το βάπτισμα.

πήχυς: Με βάση τα αρχαιολογικά στοιχεία ένας πήχης είχε μήκος περίπου 44,5 εκ. Έτσι μπορούν να δοθούν κατά προσέγγιση σημερινές τιμές στα μέτρα μήκους τα οποία μνημονεύονται στην Αγία Γραφή.

πιθάρι: Μεγάλο πήλινο αγγείο με πλατύ στόμιο για την αποθήκευση νερού, κρασιού, λαδιού κλπ.

πλήρωμα του χρόνου: Όταν συμπληρωθεί ο καθορισμένος χρόνος.

πλίθες ή πλίνθες ή πλίθρες: Πλάκες από λάσπη που ξεραίνονται στον ήλιο και χρησιμοποιούνται ωε οικοδομικό υλικό.

Ποιμαντική: Θεολογικό μάθημα που έχει ως αντικείμενο την πνευματική καθοδήγηση των πιστών.

ποιμένας: Στην εκκλησιαστική γλώσσα ονομάζεται ο πνευματικός καθοδηγητής ή ο ηγέτης κάποιας Εκκλησίας.

πορφυρίωνας: O Πορφυρίωνας είναι ένα υδρόβιο πουλί που ζει στους υγροτόπους. Το χρώμα του είναι μπλε, με μέτωπο και ράμφος λευκό και λευκές κηλίδες στις δύο πλευρές του στήθους.

Συναντιέται στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Γαλλία και στη Σαρδηνία. Στη Βόρεια Αφρική συναντιέται κυρίως στο Μαρόκο, στην Αλγερία και στη Τυνησία. Κατά την αρχαιότητα ζούσε στην Ελλάδα, στα έλη της Kωπαΐδας, στην Εύβοια, στα έλη της Πελοποννήσου, της Κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας. Οι αρχαίοι Έλληνες τον εξημέρωναν και τον κρατούσαν στους κήπους τους, σαν κατοικίδιο. O Αριστοτέλης αναφέρεται στο έργο του, "Tων περί τα ζώα Iστοριών" σε αρκετά σημεία για τον Πορφυρίωνα.
Aναφορές για την παρουσία του Πορφυρίωνα στην Ελλάδα υπάρχουν από το 1832, που είδαν τον Πορφυρίωνα στη Λιμνοθάλασσα του Διβαρίου και στα έλη του Ευρώτα, καθώς και το 1858, όταν τον είδαν στην Εύβοια, στη Βοιωτία και στην Αττική. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα υπάρχει μόνο μία αναφορά που έγινε στο Δέλτα του Νέστου το 1965.

πουριτανισμός: Ο πουριτανισμός είναι δογματική θρησκευτική τοποθέτηση που αναπτύχθηκε κυρίως στην Αγγλία και στην Αμερική τον 16ο και 17ο αιώνα στους κόλπους της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Η τάση αυτή προέβαλε την ανάγκη να απαλλαγούν η λατρεία και η εκκλησιαστική πρακτική από τις μη προβλεπόμενες από την Αγία Γραφή προσθήκες, όπως ήταν τα καθολικά στοιχεία που παρεισέφρησαν στο Βιβλίο Προσευχών, και να αποκτήσουν την καθαρότητα των θρησκευτικών εκδηλώσεων και της λατρείας των πρώτων χρόνων του χριστιανισμού.

Ο πουριτανισμός πηγάζει από τις διδασκαλίες του Καλβινισμού και του Ζβιγγλιανισμού. Αποτέλεσε δε μία συγκεκριμένη νοοτροπία που διέπει την ατομική συμπεριφορά του ανθρώπου και εξέφραζε σε υψηλό βαθμό το Συντηρητισμό, τη νοικοκυροσύνη, την εργατικότητα και την ατομική ηθική των αστών της εποχής εκείνης. Ο πουριτανισμός ήκμασε στα χρόνια της βασίλισσας Ελισάβετ Α', και έπαιξε σημαντικό κοινωνικό ρόλο. Στη σύγχρονη εποχή εκφράζει το ακραίο πνεύμα του συντηρητισμού.

Πουριτανοί σήμερα υπάρχουν κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε αυτούς ανήκει η Πουριτανική Ευαγγελική Εκκλησία της Αμερικής.

πρεσβείες: Στην εκκλησιαστική γλώσσα σημαίνει μεσολάβηση.

προσηλυτισμός: Προσηλυτισμός ονομάζεται η διάδοση μιας πίστης με πιεστικά ή δόλια μέσα. Ο όρος έχει αρνητική σημασία και περιγράφει κυρίως τις βίαιες (σωματικά ή πνευματικά) προσπάθειες που χρησιμοποιούνται για να μεταπεισθεί ένα άτομο.

προτύπωση: Προτύπωση ονομάζεται το φαινόμενο όταν οι συγγραφείς της Αγίας Γραφής χρησιμοποιούν κάποια γεγονότα ως προετοιμασία για κάποια μελλοντικά. Κυρίως στην Παλαιά Διαθήκη πολλά γεγονότα θεωρήθηκαν προτυπώσεις, δηλαδή ως μια προετοιμασία για πολλά γεγονότα που συνέβησαν στην Καινή Διαθήκη.

πρωτάτο: Είναι η έδρα της Επιστασίας και της εκτελεστικής εξουσίας των Μονών του Αγίου Όρους.

Πρωτευαγγέλιο: Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, πρωτευαγγέλιο είναι η πρώτη καλή είδηση. Είναι η υπόσχεση που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, για τη σωτηρία από το κακό και το θάνατο, την ώρα πού απευθύνεται στο διάβολο κατά την πτώση των πρωτοπλάστων.

πρωτοκανονικά: Η ελληνική μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο') ονομάζεται "ελληνικός" ή "αλεξανδρινός" κανόνας και μεταφράστηκε με βάση το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης στην Αλεξάνδρεια για να καλύψει τις θρησκευτικές ανάγκες των ελληνιστών Ιουδαίων.

Η μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο') περιλαμβάνει συνολικά τα 39 πρωτοκανονικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, που είναι αυτά ακριβώς που δέχεται και ο Ιουδαϊσμός, και 10 δευτεροκανονικά ή αναγινωσκόμενα, όπως χαρακτηρίζονται, τα οποία χρησιμοποιούσαν ευρέως οι χριστιανοί και τα οποία δεν είναι αποδεκτά από τους Ιουδαίους.

Τα 10 δευτεροκανονικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης είναι: Α' Έσδρας, Τωβίτ, Ιουδίθ, Α' Μακκαβαίων, Β' Μακκαβαίων, Γ' Μακκαβαίων, Σοφία Σολομώντος, Σοφία Σειράχ, Βαρούχ, Επιστολή Ιερεμίου.

Σε αυτά τα 10 βιβλία, προστίθενται και μερικά δευτεροκανονικά τεμάχια (στίχοι) όπως λέγονται, που περιέχονται στο βιβλίο της Εσθήρ και στο βιβλίο του Δανιήλ.