Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΡΟΣΙΤΟΣ ΣΤΗΝ
ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ
Κατά τη χριστιανική πίστη ο Θεός είναι
"μυστήριο", είναι ακατάληπτος και αχώρητος στο νου μας. Έτσι, είναι αδύνατο να σχηματίσουμε
πλήρη εικόνα της ουσίας του, όπως επίσης είναι αδύνατο να βρεθούν
χαρακτηρισμοί και ονόματα, που να μπορούν να εκφράσουν πλήρως την ουσία και
το περιεχόμενο της έννοιας «Θεός».
Ο Θεός είναι αόρατος, ασύλληπτος, υπερβατικός, πέρα απ' όλα τα λόγια, πέρα
από κάθε κατανόηση.
Ο Θεός είναι άπειρος και τέλειος και
γι' αυτό δεν μπορεί να γίνει κατανοητός από μας τους ατελείς και
πεπερασμένους. Όπως είναι αδύνατο να χωρέσει μέσα σ' ένα ποτήρι ολόκληρος ο
ωκεανός, έτσι είναι αδύνατο να χωρέσει μέσα στο ανθρώπινο μυαλό ο άπειρος κα
ανεξιχνίαστος Θεός.
Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΘΕΚΤΟΣ ΣΤΙΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ
Ο
Θεός μπορεί να είναι άπειρος και ασύλληπτος με το νου και τις αισθήσεις μας,
ωστόσο η άπειρη αγάπη του δεν άφησε να πλανιόμαστε μέσα στο σκοτάδι της
άγνοιας. Ο Θεός δεν άφησε τον εαυτό του άγνωστο και κρυμμένο. Όλος ο ορατός
κόσμος που μας περιβάλλει αποτελεί ένα πρώτης τάξεως καθρέπτη μέσα από
τον οποίο μπορούμε να πάρουμε μια πρώτη γεύση του θεϊκού μεγαλείου.
Εκτός από τη φυσική αυτή οδό γνώσεως του
Θεού, εμείς οι Χριστιανοί έχουμε και την αποκάλυψη που μας έκανε ο ίδιος ο Υιός του με την Ενανθρώπηση του. Όμως και
οι δύο αυτοί τρόποι (φυσικός και εξ αποκαλύψεως) γνώσεως του Θεού είναι
ατελείς, αφού η ουσία του Θεού είναι
απρόσιτη.
Γι' αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας μας
λένε ότι η
ουσία του Θεού είναι άγνωστη και άρρητη (δε λέγεται) και μόνο
«τα περί τον Θεόν» μπορούμε να γνωρίσουμε. Για περισσότερη κατανόηση του θέματος ο Πατέρες της Εκκλησίας κάνουν
διάκριση ανάμεσα στην ουσία και τις ενέργειες του Θεού. Και η μεν ουσία είναι
ακατάληπτη, ενώ οι ενέργειές του για τον κόσμο και ιδιαίτερα για τον
άνθρωπο είναι «μεθεκτές» (κατανοητές) από την αντιληπτική ικανότητα του
ανθρώπου, αρκεί βέβαια αυτός να φτάσει σε
κάποιο βαθμό τελειότητας.
Τη «μέθεξη» αυτή των ενεργειών του
Θεού μπορούν να την πετύχουν όλοι οι πιστοί. Όταν η μέθεξη των ενεργειών του
Θεού φτάσει στο ύψιστο σημείο της (τελείωση, τότε έχουμε τη «θέωση» του
ανθρώπου, η οποία βέβαια δε σημαίνει ότι προσεγγίζουμε και την ουσία του
Θεού. Απλώς γινόμαστε «θεοειδείς», όχι όμως και θεοί.
ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΤΙΚΗ
ΘΕΟΛΟΓΙΑ
Δύο είναι οι τρόποι ή οι μέθοδοι με
τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να προσεγγίσει τη γνώση του Θεού, η αποφατική
και η καταφατική.
Η αποφατική μέθοδος
προσεγγίζει την έννοια του
Θεού, δουλεύοντας με αφαιρέσεις και αποφάσκοντας (εξ ου και αποφατική) από
την έννοια του Θεού ότι ατελές, σχετικό και πεπερασμένο παρατηρείται στη
φυσική τάξη των πραγμάτων. Έτσι αποφάσκει το θάνατο καλώντας το Θεό αθάνατο,
τη φθορά καλώντας τον άφθαρτο, το όνομα καλώντας τον ανώνυμο κ.ο.κ. Των
επιθέτων πού χρησιμοποιεί για να εκφράσει την έννοια του Θεού, προηγείται το
στερητικό άλφα (α-χώρητος, ά-φθαρτος, α-νώνυμος, α-κατάληπτος, α-χώρητος κ.λπ.). Ο νους, αφαιρώντας από
το Θεό ότι είναι σχετικό και περιορισμένο, φθάνει σιγά -σιγά στον εσώτερο
πυρήνα του θείου όντος, ο οποίος φυσικά είναι αδιάγνωστος, εισδύει στης θεία
αγνωσία, όπου λαμπρύνεται και θεοποιείται.
Η καταφατική πάλι μέθοδος, ξεκινώντας και αυτή από
το φυσικό κόσμο, καταφάσκει (εξ ου και καταφατική) στον υπέρτατο βαθμό όλες
τις τελειότητες και κάθε ιδέα αγαθού, που παρατηρούνται στα λογικά κτίσματα.
Λόγου χάρη, αν ο άνθρωπος είναι αγαθός, ο Θεός νοείται πανάγαθος. Αν ο
άνθρωπος είναι δυνατός, ο Θεός είναι παντοδύναμος. Αν ο άνθρωπος είναι άγιος,
ο Θεός είναι πανάγιος.
Τόσο οι αποφατικές όσο και οι καταφατικές προσηγορίες
του Θεού είναι μεν ανθρώπινες, βασισμένες όμως στο λόγο της θείας
αποκαλύψεως, όπως αυτός φανερώνεται στις άγιες Γραφές, οι οποίες εκφράζουν τη
ζωντανή σχέση του Θεού με την εξωτερική δημιουργία, όπως αυτή αντανακλάται
στις ενέργειες του Θεού στον κόσμο.
Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΨΗΛΑΦΗΤΟΣ ΣΤΗΝ
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο Θεός, ως αμέθεκτος και απρόσιτος,
βρίσκεται έξω και πάνω από τον κόσμο που δημιούργησε από το μηδέν. Όμως οι
ενέργειες του (παντοδυναμία, πανσοφία, αγαθότητα, προνοητικότητα για τον
κόσμο), καρπός της άπειρης αγάπης του για τα δημιουργήματα του, τον φέρνουν
μέσα στον κόσμο. Δε χρειάζεται παρά μια απλή ματιά στην ανθρώπινη ιστορία,
για να ψηλαφήσουμε στην κυριολεξία την πανταχού παρουσία του Θεού.
Οι
ενέργειες του Θεού αρχίζουν από την εκ του μηδενός δημιουργία του κόσμου και
του ανθρώπου, την αποστολή του Υιού Του στον κόσμο και τη διαρκή παραμονή Του
κοντά μας (Εκκλησία - Άγιο Πνεύμα), μέχρι να γίνουμε μέτοχοι της Βασιλείας
Του.
Φυσικά υπάρχουν και άλλες ιδιότητες
του Θεού, όπως η παγγνωσία, η πανσοφία, η
παντοδυναμία, η πανταχού παρουσία, η αγιότητα, η δικαιοσύνη και η αγάπη, οι
οποίες, μαζί με τις ενέργειες Του, μας δίνουν μια εικόνα του ποιος είναι ο
Θεός των χριστιανών.
Συμπερασματικά, ο Θεός, κατά τη
χριστιανική πίστη, είναι αυτός από τον οποίο αρχίζει η ιστορία του κόσμου και του ανθρώπου (Δημιουργία), ο οποίος εξακολουθεί να
βρίσκεται ανάμεσα μας και μας προστατεύει, μας φροντίζει και μας κατευθύνει
στον προορισμό για τον οποίο ήρθαμε στον κόσμο και ο οποίος θα μας κρίνει
όταν έρθει η συντέλεια των αιώνων, για να καταλήξουμε και πάλι σ' αυτόν από
τον οποίο πήραμε την ύπαρξη μας.
