|
ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ |
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ: ΟΝΟΜΑΣΙΑ - ΚΑΝΟΝΑΣ
Το βιβλίο επιγράφεται «Σοφία» ή «Σοφία Σολομώντος» και από μερικούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς «Θεία Σοφία» ή «Πανάρετος Σοφία». Το βιβλίο «Σοφία Σολομώντος» γράφτηκε πρωτοτύπως στην ελληνική γλώσσα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, οπότε δεν συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των βιβλίων της Εβραϊκής Βίβλου και γι' αυτό θεωρείται δευτεροκανονικό έργο. Στον Αλεξανδρινό (Ελληνικό) Κανόνα εντάσσεται στη συλλογή των Ποιητικών ή Διδακτικών βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης, μετά το βιβλίο «Άσμα Ασμάτων» και πριν τη Σοφία Σειράχ.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ο τίτλος του βιβλίου «Σοφία Σολομώντος» οφείλεται στη φήμη του Σολομώντα ως σοφού βασιλιά και στην τάση της εποχής να αποδίδονται τα περισσότερα σοφιολογικά έργα σ' αυτόν. Η αρχαία παράδοση, που θεωρούσε ως συγγραφέα του βιβλίου το βασιλιά Σολομώντα, δεν φαίνεται να δικαιώνεται απ' τα πράγματα, γιατί η εποχή της συγγραφής του έργου είναι αναμφίβολα μεταγενέστερη απ' την εποχή του Σολομώντα και ο κόσμος του δεν είναι ο μητροπολιτικός Ιουδαϊσμός. Γράφτηκε κατά τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα από κάποιον άγνωστο Ιουδαίο της Διασποράς της Αλεξάνδρειας, όπου εμφανίστηκαν αξιόλογοι λόγιοι και η ελληνιστική επίδραση στη σκέψη τους ήταν ισχυρότατη. Παρόλο που έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το βιβλίο γράφτηκε πρωτοτύπως στην ελληνική γλώσσα, ένα μέρος του βιβλίου και ίσως το μεγαλύτερο (κεφ.1-5 ή 1-9 ή 1-10) γράφτηκε πρωτοτύπως στα εβραϊκά και έπειτα μεταφράστηκε στην ελληνική από το συγγραφέα των κεφαλαίων 11-19.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Η πρόθεση του συγγραφέα του βιβλίου «Σοφία Σολομώντος» είναι να υμνήσει τα αγαθά της σοφίας και παράλληλα να απαριθμήσει τα κακά της ασέβειας, προσδίδοντας στο έργο του ένα εντελώς διδακτικό χαρακτήρα. Πρόκειται για «δοκίμιο», απ' εκείνα που ανήκουν στην ίδια φιλολογική κατηγορία με τα βιβλία Ιώβ και Δ' Μακκαβαίων, τα οποία κυκλοφορούσαν κατά την ελληνιστική εποχή και γράφτηκαν με την επίδραση της ελληνικής σκέψης. Στο βιβλίο μάλιστα της Σοφίας Σολομώντος η επίδραση αυτή είναι πιο φανερή όχι μόνο στο λεκτικό του, αλλά και στις ιδέες του. Η τιμωρία των ασεβών να μη γνωρίσουν τα «μυστήρια Θεού» (2,22), η βεβαιότητα του συγγραφέα ότι έγινε «μύστης» της θείας επιστήμης (8,4), η αναγνώριση ότι η σοφία διδάσκει τη σωφροσύνη, τη φρόνηση, τη δικαιοσύνη και την ανδρεία (8,7), καθώς και η διδασκαλία για την προΰπαρξη της ψυχής (8,20) και για το ρόλο του «φθαρτού» σώματος ως φορτίου της ψυχής (9,15) μαρτυρούν μεταξύ άλλων για την έκταση της ελληνιστικής επίδρασης στις ιδέες του έργου. Παρά την έκταση όμως της ξένης επίδρασης ο συγγραφέας του δεν απομακρύνεται από τις βασικές ιουδαϊκές ιδέες και την παραδοσιακή θεολογική σκέψη. Χρησιμοποιεί υλικό από την Παλαιά Διαθήκη, οι πηγές του είναι ιουδαϊκές και ο λόγος του έχει βιβλική βάση. Ό,τι όμως έχει να πει ο συγγραφέας του βιβλίου το επενδύει με τη σύγχρονη στην εποχή του γλώσσα, που δανείζεται από τον ελληνιστικό κόσμο, με συνέπεια η πραγματεία του να προσλαμβάνει το χαρακτήρα κοσμικού περισσότερο έργου. Σκοπός του συγγραφέα ήταν να συντάξει ένα έργο με απολογητικό κάπως χαρακτήρα, εναρμονίζοντας την ιουδαϊκή πίστη με την ελληνιστική σκέψη. Η ελληνική μόρφωσή του και οι παρμένες απ' την Παλαιά Διαθήκη θρησκευτικές ιδέες, έτσι όπως είναι άριστα συνδυασμένες, αποσκοπούσαν κυρίως να στηρίξουν την κλονισμένη πίστη των Ιουδαίων, αλλά και να προσελκύσουν τους ειδωλολάτρες στην πίστη του αληθινού Θεού.
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Τα δεκαεννέα κεφάλαια του βιβλίου είναι δυνατό να διαιρεθούν σε τρία μέρη, το περιεχόμενο των οποίων έχει συνοπτικά ως εξής. Το βιβλίο αρχίζει με τη διερεύνηση του ρόλου της σοφίας στη ζωή του ανθρώπου και στη συνέχεια γίνεται σύγκριση της τύχης των δικαίων με εκείνη των αδίκων κατά την παρούσα ζωή αλλά και μετά το θάνατο. Στη συνέχεια αναλύει την προέλευση και τη φύση της σοφίας και παρουσιάζει τους τρόπους απόκτησής της. Τέλος, εξετάζονται οι συνέπειες της σοφίας και ασκείται σκληρή κριτική κατά της ειδωλολατρίας. Συγκεκριμένα:
Πρώτο μέρος (κεφ. 1-5): Εξετάζεται η φύση της σοφίας και τα ευεργετικά αποτελέσματά της για τον άνθρωπο που την κατέχει. Αντιπαραβάλλεται ο δίκαιος προς τον ευσεβή και απαριθμούνται τα επερχόμενα στον ασεβή κακά. Δεύτερο μέρος (κεφ. 6-9): Υμνείται η σοφία και παροτρύνονται οι άρχοντες να μεριμνήσουν για την απόκτηση της. Προβάλλεται το παράδειγμα του βασιλιά Σολομώντα, ο οποίος επιζήτησε και απέκτησε τη σοφία, που αξίζει περισσότερο απ' όλα τα πράγματα. Τρίτο μέρος (κεφ. 10-19): Περιγράφονται τα θαυμαστά έργα της σοφίας, όπως αυτά αποκαλύφτηκαν στην ιστορία του Ισραήλ από τον Αδάμ μέχρι τη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας και την περίοδο των περιπλανήσεων στην έρημο. Εδώ παραβάλλεται η αληθινή σοφία του Ισραήλ προς τη μωρία της ειδωλολατρίας των Αιγυπτίων.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ» ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, ΣΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
1. Η χρήση του βιβλίου στην Καινή Διαθήκη από τον Παύλο είναι μάλλον αβέβαιη. 2. Ούτε οι πατέρες της Εκκλησίας, ούτε οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς εργάστηκαν στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος. 3. Από το βιβλίο διαβάζονται στην Εκκλησία κατά τη διάρκεια του λειτουργικού έτους τα δέκα πρώτα κεφάλαια (με κενά).
|
|||||||||||||||
|
|
